Một lần trên đường về nhà thấy bên vệ đường để bảng "Cua sống Cần Giờ", tôi vô mua mấy con. Nhưng về tới nhà mở ra thì hỡi ôi càng cua đã rơi ra, mùi thum thủm... Ngẩn người. Thì ra người bán đã dùng dây bao bố sũng bùn mà buộc để ăn gian trọng lượng, lại khéo buộc càng cua hỏng vào mình con cua đã chết mà bán giá cua sống... Nhân tâm không còn tí gì!
Dịp cuối tuần thường đi siêu thị mua đồ dùng gia đình, có khi mua xoài cát Hòa Lộc giá khoảng 70 - 80k một kí. Mới đây đi trên đường thấy chiếc xe ba gác máy bày những quả xoài rất bắt mắt, bảng ghi "xoài cát Hòa Lộc 35k/1kg". Ghé vô cân 2 kí thì người bán nói: "cho em xin trăm tư". Hỏi "sao kỳ" thì được chỉ con số 2 mờ mờ, nhỏ bằng que tăm nép mình.
Đó là những người buôn bán nhỏ lẻ ngoài đường. Còn các công ty lớn hoạt động trong những lĩnh vực cần sự chuyên nghiệp như hàng không, viễn thông, tài chính, bất động sản... cũng nhiều "bài". Tin khuyến mãi, bảng giá, hợp đồng thường giăng bẫy thuật ngữ, ẩn ngữ...
.jpg "Làm ăn nhỏ lẻ rất khó để bền vững.") |
| Làm ăn nhỏ lẻ rất khó để bền vững. |
Mới đây tôi nhận được email của một hãng hàng không: "Vé máy bay tưng bừng khuyến mãi hè: 124k, 49k, 0 đồng khi đi công tác ở một tỉnh miền Trung. Vé khứ hồi tôi thường đi khoảng trên dưới triệu sáu, nhìn các con số trên cũng khó cầm lòng nên nhấp chuột vào. Sau một hồi khai báo, chọn chuyến bay, ngày giờ... thì hiện ra số tổng tiền phải trả là 1,5 triệu. Chẳng rẻ hơn bao nhiêu nhưng phải bị hạn chế về thời gian bay, hành lý...
"Bài" ở đây là họ tách phần thuế và phí sân bay riêng ra rồi đem cái "giá 2 không" ấy in nổi bật lên khuyến mãi. Trước thông tin dạng thì cần phải tỉnh giác "3 chưa, 3 hạn" (3 chưa: thuế, phí, bảo hiểm; 3 hạn: hạn chế thời gian bay, hành lý xách tay, chỗ để chân hẹp). "3 hạn" thì có thể chấp nhận vì khách hàng có quyền tùy chọn, còn phí và thuế mà tách ra để quảng cáo rồi lại nhập vào khi tính tiền thì rõ là "mập mờ đánh lận con đen", có ai bay được mà không phải trả thuế, phí?
"Nhiễu khuyến mãi" của các công ty viễn thông cũng không ít: "Dịch vụ tin tức", "Kết quả xổ số", "Giải ngoại hạng Anh", "Văn hóa bốn phương", "Dịch vụ mai mối"... một ngày đẹp trời bỗng chui vào điện thoại của bạn, nhà mạng cứ thế trừ tiền. Ai phát hiện tài khoản hư hao gọi tổng đài hỏi thì họ trả lời những lý do ất ơ.
Thiết nghĩ phải có điều luật cấm các nhà mạng gởi hoặc để cho bên thứ 3 gởi tin nhắn/cài đặt các chương trình khuyến mãi, quảng cáo có tính phí vào thuê bao khách hàng trong hợp đồng cung cấp dịch vụ... Nếu vi phạm thì người dùng có cơ sở kiện ra tòa.
Hợp đồng mua bán nhà thì gài nhau cách tính diện tích. Ví dụ, giá bán căn hô thì có công ty tính đơn giá trên mét vuông diện tích tim tường hoặc phủ bì. Khi ra sổ hồng thì nhiều nhà bị teo bớt vài mét đến cả chục mét, vì diện tích thông thủy mới là phần sở hữu thực sự được ghi nhận trong sổ. Thắc mắc thì chủ đầu tư biện hộ: "vì nhà nước thay đổi cách đo, cách tính", một trong các điều, khoản được cho là bất khả kháng.
Điều kiện bất khả kháng là nội dung được ghi đâu đó trong hợp đồng hoặc các tờ phụ lục dài hàng chục trang mà khách hàng không chú ý, hoặc có đọc được mà không có ý kiến vì thấy hợp lý... đâu có biết nó nằm trong "kế hoạch" tính toán của chủ đầu tư hết rồi.
Cho nên khi mua nhà căn hộ thì phải chú ý không chỉ những điều nổi bật, dễ thấy mà phải đọc kỹ tất cả các câu chữ được in trong hợp đồng, nếu không đủ khả năng thẩm định thì nhờ người có chuyên môn hay luật sư tư vấn, còn nghe lời ngon ngọt của nhân viên bán hàng mà nhắm mắt ký thì khả năng cao là rơi vào tranh chấp kiện cáo, muộn phiền... về sau.
Việc "cò đất", "tổ lái" tung tin thổi giá đè giá các dự án đất nền khiến nhiều người vào "ôm bom" đến tán gia bại sản cũng không hiếm. Chiêu này thường do một "ông lớn" nào đó đứng sau hậu thuẫn vì họ có thông tin nội bộ, trường vốn.
Đến xăng dầu là loại hàng hóa kinh doanh có điều kiện chịu sự giám sát nghiêm ngặt của rất nhiều bộ ngành cơ quan cũng bị làm giả hàng trăm triệu lít tuồng ra ngoài suốt một thời gian dài.
KhaiSilk, Asanzo... lấy hàng Trung Quốc dán mác Việt lại được chứng nhận Hàng Việt Nam chất lượng cao rồi tung hoành khắp cỏi nhân gian.
Ở phương diện này thì công ty càng to, thương hiệu càng lớn thì chiêu trò thao túng pháp luật càng tinh vi và người mua càng dễ bị sập bẫy. Có thể nói người dân đóng thuế đang "tứ bề thọ địch" chiêu trò của gian thương ; và một số cơ quan chuyên trách, hiệp hội đã chưa làm tròn trách vụ của mình, hoặc do có tiêu cực mà buông lỏng quản lý.
Ngược lại người dân cũng cần phải tập luyện những thói quen của người tiêu dùng thông minh như không cả tin, ham rẻ, qua loa, biết xây dựng kế hoạch mua sắm, tôn trọng bản quyền, "lạnh lùng" trước những quãng cáo "dội bom"...
Khi Nhà nước cần chấn chỉnh kỷ cương phép nước, thúc đẩy phát triển công nghệ số, thì các chiêu trò, kinh doanh gian dối, hàng nhái hàng giả không chóng thì chầy sẽ bị dư luận bóc mẽ và lôi ra ánh sáng, trả lại thị trường cho những người làm ăn trung thực. Chỉ khi xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, làm ăn tử tế… mới mong có nhãn hàng Việt Nam chinh phục người Việt Nam trước khi chinh phục thế giới trong tương lai.
Nếu chậm trễ cải thiện môi trường kinh doanh hiện nay thì cái mác "doanh nhân thành đạt" cũng chỉ mang tính thời điểm, còn về lâu dài thì lành ít dữ nhiều là điều khó tránh khỏi!
