Y học cổ truyền quan niệm, người khỏe là “cân bằng âm dương”, cụ thể “khí huyết lưu thông (thể), tinh thần thoải mái (tâm), đó là sức khỏe”. Y học cổ truyền có các bài tập không chỉ tăng cường sức khỏe thể chất mà còn giúp cân bằng cảm xúc, hay nói cách khác là cân bằng tâm - thể.
Luyện tâm
Chú ý tâm người lúc nào cũng động (dương) thông qua ngũ quan (mắt, mũi, tai, lưỡi, da) nên luyện thần luyện tĩnh (âm) gồm luyện thư giãn, luyện thiền, luyện cách nhìn về cuộc sống.
Luyện thư giãn
Phép thư giãn, nghĩa là phương pháp bảo vệ vỏ não, chống lại cách làm việc quá căng thẳng của vỏ não để phòng chống stress và suy nhược thần kinh.
Nếu chúng ta có thể chủ động về thần kinh của mình bằng cách điều khiển các cơ đừng căng nữa mà buông xuôi, tập ý nghĩ tập trung vào thư giãn, từ từ quá trình ức chế sẽ mạnh lên và các bệnh thần kinh sẽ được giải quyết.
-
Thư giãn bằng cách nằm che mắt, nơi yên tĩnh, quần áo thoáng...
-
Thư nghĩa là thư thái, trong người lúc nào cũng thư thái. Giãn nghĩa là nới ra, giãn ra. Nếu phần gốc trung tâm là vỏ não thư thái, phần ngọn là các cơ vân và cơ trơn sẽ giãn ra. Gốc thư thái tốt, ngọn sẽ giãn tốt, mà ngọn giãn tốt sẽ giúp cho gốc thư thái..
Kỹ thuật thực hiện thư giãn
-
Chuẩn bị: Nằm che mắt, nơi yên tĩnh.
-
Động tác: 3 bước.
-
Bước 1: Ức chế ngũ quan (nằm che mắt, nơi yên tĩnh, quần áo thoáng…).
-
Bước 2: Tự nhủ cho cơ mềm ra, giãn ra; từng nhóm cơ, từ trên mặt xuống dần đến ngón chân, một cách từ từ chắc chắn. Toàn thân nặng xuống ấm lên. Ta có thể tự kỷ ám thị để giúp thêm cho sự thư giãn: “tay chân tôi nặng và ấm, toàn thân nặng và ấm”.
-
Bước 3: Tập trung ý chí theo dõi hơi thở ra vào qua mũi 10 lần; thở thật êm, nhẹ, đều, nông. Hãy tập trung ý nghĩ vào mục tiêu theo dõi hơi thở, thở cho đều, hít vào thở ra, nghỉ, hít vào, thở ra, nghỉ... giúp việc tập trung ý nghĩ càng ngày càng mạnh lên. Có thể đi vào giấc ngủ.
Luyện thiền
Thiền là sự huấn luyện cho tâm trí, không cho đầu óc suy nghĩ lan man mà có chủ đích, để lòng trống không, tâm phẳng lặng không lo sợ, mong cầu điều gì, không để cho những vấn đề lo buồn ảnh hưởng, tác động tới tâm trí. Hay nói cách khác thiền là một tập hợp các hình thức trạng thái tâm thần để trải nghiệm quá trình nhận thức hoặc ý thức cao hơn thực tại.
Thái độ tâm thần trong cuộc sống
“Người vui thì cảnh cũng vui”, “cảnh tùy tâm chuyển”. Có nhưng sự việc, hoàn cảnh không thay đổi được. Nhưng, cái thay đổi được đó là ta có cái nhìn về cuộc sống tích cực, sóng gió sẽ qua đi cho bình yên trở lại cuộc sống này. Nếu có cái nhìn tích cực, lạc quan thì cuộc sống sẽ thay đổi theo chiều hướng tốt, giúp chúng ta vượt qua nghịch cảnh. Nâng cao chất lượng cuộc sống.
 |
| Tập thở ở tư thế nằm thẳng... |
Luyện thể
Khí huyết lúc nào cũng có khung hướng tĩnh (âm) sẽ gây ra ứ tắc gây nên đau, liệt hoặc rối loạn chức năng cơ thể nên phải luyện tập khí huyết lúc nào cũng động (dương) để khí huyết phải lưu thông, cơ thể khỏe. Có thể tập thở ở các tư thế nằm, ngồi đứng, tùy thời gian.
Tập thở (khí công) kết hợp với động tác yoga nên còn gọi là yoga khí công: thông qua luyện thở (khí) và các động tác (huyết).
Ngày tập 3 lần mỗi lần 30 phút. Sáng tập nằm 2 động tác, ngồi 2 động tác, đứng 2 động tác. Trưa: Thư giãn nghỉ ngơi không tập. Tối: Tập ngược lại đứng, ngồi, nằm, sau đó thư giãn ngủ.
Không cần tập nhiều chỉ cần tập đều và từng bước nâng mức độ khó của động tác giúp cơ thể thích nghi với mọi khó khăn cuộc sống.
 |
| Tập thở kết hợp với động tác yoga ở tư thế nằm nghiêng. |
Thực dưỡng
Món ăn thức uống nên sử dụng giúp dưỡng tâm an thần:
Trà tâm sen: Công dụng thanh tâm, hạ huyết áp, giữ cho tinh khí bền chặt, cầm máu… nên thường được dùng để trị mất ngủ, đau đầu hoa mắt, chóng mặt, nhịp tim nhanh. Tâm sen có vị đắng thanh nhẹ nhờ đó giúp ổn định trạng thái tinh thần, giúp bạn dễ dàng đi sâu vào giấc ngủ hơn.
Trái dâu tằm (tang thầm): Cũng giúp trị mất ngủ: sử dụng dưới dạng sinh tố, dầm sữa chua…
-
Tâm sen có vị đắng thanh nhẹ, ổn định trạng thái tinh thần, giúp bạn dễ đi sâu vào giấc ngủ. (Ảnh minh họa)
Củ sen: Cũng có tác dụng dưỡng tâm an thần, có thể dùng củ sen nấu canh (hầm xương, nấu với thịt bằm) hoặc nấu chè.
Nhãn nhục: Trị mất ngủ, hồi hộp, hay quên. Nhãn nhục thường được nấu với hạt sen và táo đỏ. Những nguyên liệu này đều có tác dụng thư giãn thần kinh rất tốt. Nó có thể dùng để hỗ trợ cho người có trí nhớ kém và người thường xuyên mất ngủ.
Để cải thiện stress hay căng thẳng thần kinh nhất là giai đoạn có dịch Covid-19 cần kết hợp thêm sinh hoạt điều độ, ăn uống cân bằng, dinh dưỡng đầy đủ, vận động thể chất hợp lý. Phương pháp thư giãn, thiền, thái độ trong cuộc sống, tập luyện hiệu quả và các món ăn đa dạng phong phú, uống đủ nước giúp chúng ta chủ động đối phó với sự căng thẳng.
Sự căng thẳng là khác nhau ở mỗi người, mỗi độ tuổi, mỗi hoàn cảnh, mỗi bệnh tật. Do đó, khi cảm thấy vấn đề căng thẳng của mình hoặc người thân không thuyên giảm hoặc có chiều hướng gia tăng ngày càng nặng thêm, bạn cần khám, tư vấn, điều trị chuyên khoa giúp cơ thể thích nghi và nâng cao chất lượng cuộc sống tâm thể.
BSCKII Huỳnh Tấn Vũ (Trưởng Đơn vị Điều trị Ban ngày, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM - Cơ sở 3)
