Mới đây, cơ quan hải quan đã khởi tố 2 doanh nghiệp có hành vi lợi dụng ưu đãi trong việc nhập khẩu hạt điều nguyên liệu, gây thất thu ngân sách Nhà nước do “lách” để trốn thuế. Cụ thể: Công ty cổ phần xuất nhập khẩu nông sản Thái Bình và Công ty TNHH MTV Thương mại, dịch vụ, sản xuất Đại Tài có hành vi tự ý chuyển tiêu thụ 11.564 tấn hạt điều nguyên liệu tại thị trường nội địa, qua đó trốn thuế 23,8 tỷ đồng. Trong đó, Công ty cổ phần xuất nhập khẩu nông sản Thái Bình trốn thuế gần 21 tỷ đồng.
Trong vài năm trở lại đây, các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu hạt điều để chế biến xuất khẩu được hưởng ưu đãi về chính sách thuế của Nhà nước. Theo đó, hạt điều nhập khẩu cho loại hình kinh doanh đối với các nước trong ASEAN bằng 0%, nhập ngoài ASEAN thuế nhập khẩu bằng 5%. Do đó, dấy lên nghi vấn các doanh nghiệp “mượn” đường Campuchia để trốn thuế nhập khẩu của mặt hàng này.
Qua rà soát tình hình nhập khẩu, số liệu kim ngạch nhập khẩu mặt hàng điều thô trong thời gian qua cho thấy có hiện tượng kim ngạch nhập khẩu điều thô tăng đột biến từ thị trường Campuchia và giảm mạnh khi nhập khẩu từ các nước thuộc Châu Phi về Việt Nam. Riêng tháng 7/2021, lượng điều nhập khẩu từ Campuchia là 79.740 tấn, trị giá gần 135 triệu USD, lũy kế 7 tháng đạt gần 1,1 triệu tấn, kim ngạch hơn 1,83 tỷ USD, trong khi nhập từ thị trường này trong cả năm 2020 chỉ có 216.330 tấn, kim ngạch gần 276 triệu USD. Trước diễn biến bất thường của nhập khẩu điều nguyên liệu, Tổng cục Hải quan đã đưa hoạt động nhập khẩu điều từ Campuchia vào tầm ngắm để để điều tra, xử lý các doanh nghiệp vi phạm.
Không chỉ vậy, số liệu nhập khẩu và xuất khẩu cũng có dấu hiệu bất thường. Từ năm 2017 đến tháng 5/2021, các doanh nghiệp nhập khẩu 5,15 triệu tấn nhưng xuất khẩu chưa đến 1 triệu tấn, lượng hàng tồn chỉ còn hơn 440.000 tấn. Phía Hải quan đã có cảnh báo về phương thức thủ đoạn gian lận của doanh nghiệp “núp bóng” nhập khẩu chế biến hạt điều để xuất khẩu nhưng lại bán ra thị trường nội địa kiếm lời bất chính.
Theo đó, một số doanh nghiệp gian lận đã dùng nhiều phương thức tinh vi như: Thiết lập nhà xưởng sản xuất, kho bãi, lắp đặt máy móc thiết bị…đảm bảo đủ điều kiện để tạo niềm tin với cơ quan quản lý bằng cách nhập khẩu và xuất khẩu đúng quy định. Sau đó, các doanh nghiệp này nhập khẩu ồ ạt hàng hóa tìm cách tiêu thụ nội địa, trốn thuế 5%.
Để tăng cường kiểm tra, xác định xuất xứ mặt hàng điều thô nhập khẩu, ngăn chặn hành vi gian lận để hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt và các gian lận khác, Tổng cục Hải quan chỉ đạo cục hải quan các tỉnh: Gia Lai - Kon Tum, Đắk Lắk, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang thực hiện một số biện pháp nghiệp vụ nhận dạng, kiểm soát hạt điều thô nhập khẩu từ Campuchia và Châu Phi.
Cụ thể: Tổng cục Hải quan hướng dẫn, hạt điều Campuchia có màu thâm, nâu đậm, điều thô đầu vụ thì màu nâu trắng, kích thước to đồng đều, hình dáng tròn hơn hạt điều Châu Phi. Hạt điều Châu Phi có màu xanh trắng hoặc trắng, có kích cỡ không đồng đều, hình dáng dẹt, hạt to và nhỏ lẫn lộn.
Về trọng lượng, hạt điều Campuchia, loại hạt nhỏ khoảng 170 hạt/1kg; loại hạt lớn khoảng 110 hạt/1kg; loại hạt trung bình khoảng 140 hạt/1kg, nếu cho vào nước, tỉ lệ nổi cao, khoảng 60 - 80%. Hạt điều Châu Phi, trọng lượng hạt to, hạt nhỏ dao động từ khoảng 140 - 170 hạt/1kg, nếu cho vào nước hầu như không nổi hoặc nổi tỉ lệ nhỏ, khoảng từ 10 - 20%. Hạt điều thô của Campuchia thường nhập khẩu ở dạng rời.
