Chứng này thường gặp trong các bệnh phụ khoa. Nhưng trên lâm sàng có những triệu chứng khác nhau. Nếu đàm thấp bị nhiệt hóa thì kinh nguyệt ra nhiều, kinh đến trước kỳ, thường ra xích đới. Nếu đàm thấp bị hàn hóa làm huyết dịch bị ngưng đọng không lưu thông thường bụng dưới bị lạnh, bế kinh trước khi hành kinh bị đau bụng, căng ngực, hay buồn nôn tay chân lạnh. Do đó, khi chẩn đoán để điều trị phải xem xét thật kỹ càng để có phương pháp điều trị đúng.
Sau đây là một số bài thuốc điều trị chứng bệnh này.
- Do đàm thấp tụ lại làm tắc nghẽn hai mạch xung nhâm làm ủng tắc bào mạch sinh bệnh.
Triệu chứng: Lượng kinh ra ít, màu huyết nhạt, chất dính, sau kỳ kinh khí hư ra nhiều màu trắng có mùi hôi, ngực bụng trướng đầy, ăn kém, đại tiện phân nhão, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi nhớt, mạch hoạt vô lực.
Điều trị: Kiện tỳ hóa thấp, táo đờm, điều kinh. Bài thuốc Thương sa đạo đàm hoàn: Bán hạ 12g, cam thảo 4g, chỉ thực 12g, hương phụ 12g, thiên nam tinh 8g, thương truật 8g, trần bì 12g, phục linh 16g. Tùy theo chứng bệnh và sức khỏe của bệnh nhân mà gia giảm cho thích hợp.
Cách dùng: Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn, khi thuốc còn ấm.
- Đàm thấp ngăn trở bào cung tắc kinh hoặc kinh nguyệt ra quá ít. Do tỳ khí hư, thổ không chế thủy, thủy cốc không hóa thành tinh chất, chỉ sinh ra đàm không sinh ra huyết, đàm thấp thịnh ở trong cơ thể, âm tinh không hóa ra huyết mà sinh bệnh.
Triệu chứng: Người béo mập, vùng ngực khó chịu, hay buồn nôn, miệng nhạt không biết mùi vị. Lượng kinh ít chỉ 1 - 2 ngày là hết, màu huyết nhạt, có khi thành cục đen,ra nhiều khí hư. Khi có kinh sắc mặt thường trắng nhợt, chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch nhu tế.
Điều trị: Kiện tỳ, hóa thấp, hóa đàm. Bài thuốc Nhị trần thang phối hợp với bài Khung quy thang gia giảm: Bán hạ 12g, trần bì 12g, phục linh 12g, cam thảo (chích) 4g, sinh khương 12g, ô mai 5 quả, đương quy 12g, xuyên khung 8g, hương phụ 12g, đại táo 12g, chỉ xác 6g, hoạt thạch 12g. Tùy theo chứng trạng và lứa tuổi của bệnh nhân mà gia giảm cho thích hợp.
Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
- Trường hợp bào cung, bào mạch bị đàm thấp ngăn trở sinh chứng bế kinh. Do tỳ hư không đủ sức kiện vận, thận âm bị hư suy thủy thấp không được hóa, đàm thấp tụ lại trong bào mạch, huyết bị bế tắc sinh chứng bế kinh.
Triệu chứng: Thể trạng béo phì, kinh nguyệt tháng có tháng không, khí hư màu trắng ra nhiều trước và sau kỳ kinh, hai bầu vú căng cứng đau, đại tiện phân nhảo.
Điều trị: Bằng hoạt huyết điều kinh bổ tỳ hóa thấp. Bài thuốc Khung quy thang gia vị: Đương quy 12g, xuyên khung 8g, hương phụ 16g, chỉ xác 6g, hoạt thạch 12g, đại táo 12g, sinh khương 12g, bạch thược 12g ích mẫu 12g, xích thược 8g, quế chi 12g, uất kim 12g, nga truật 12g, trạch lan (lá mần tưới) 16g, cam thảo 4g.
Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày. Uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
TTND.BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng (nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam)
