Huyết dụ có tên khoa học là cordyline fruticosa (L.) A. Cheval, cây nhỏ, cao cỡ 1-2m, thân mảnh to bằng ngón tay cái hoặc hơn mang nhiều vết sẹo của những lá đã rụng. Lá mọc tập trung ở ngọn, dài 20-35cm, rộng 1,2-2,4cm, màu đỏ tía, có thứ lá mặt trên màu đỏ, mặt dưới màu xanh, hoa màu trắng pha tím, mọc thành chuỳ dài ở ngọn thân. Quả mọng chứa 1-2 hạt. Để dùng làm thuốc thường sử dụng hoa, lá và rễ.
Huyết dụ có vị hơi ngọt, tính bình vào tỳ vị có tác dụng thanh huyết, cầm máu, tán ứ định thống, thường được dùng trị lao phổi với ho thổ huyết, rong huyết, băng huyết, lậu huyết, kinh nguyệt ra quá nhiều, kiết lỵ ra máu, phong thấp, đau nhức xương, chấn thương bị sưng, viêm ruột, lỵ, ho gà trẻ em. Ngày dùng 6-10g lá, 5-6g rễ, 10-15g hoa, dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán, dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.
Để chữa băng huyết, phối hợp với buồng cau điếc (buồng cau không ra quả, bị héo khô), rễ cỏ tranh, cỏ gừng sắc uống. Để chữa ho ra máu, phối hợp với trắc bá, thài lài tía sao đen. Chữa tiểu ra máu, phối hợp với củ ráng, lá lấu, lá tiết dê, lá cây muối. Có nơi dùng phần dưới của thân rễ cây làm thuốc trị ỉa chảy, tiểu ra máu, thổ huyết, mất kinh. Chữa kiết lỵ ra máu dùng lá huyết dụ tươi 20g, lá rau má 20g, cỏ nhọ nồi 12g đem rửa sạch, giã nát hoặc xay nhuyễn rồi cho thêm ít nước, vắt lấy nước cốt uống. Uống liên tục từ 2 – 3 ngày, ngày 2 – 3 lần sẽ thấy bệnh thuyên giảm rõ rệt. Để chữa chảy máu cam, chảy máu dưới da dùng 30g lá huyết dụ tươi, 20g cỏ nhọ nồi, 20g lá trắc bá đã sao cháy sắc nước uống. Huyết dụ lành nhưng không nên dùng cho phụ nữ trước khi sinh nở, hoặc sinh rồi còn sót nhau.
DS. Nguyễn Văn Hào (Vũng Tàu)
