Hoài nghi 'rò rỉ nCoV' từ phòng thí nghiệm Vũ Hán

Khi Covid-19 bùng phát, Thạch Chính Lệ cùng các đồng nghiệp đã phân vân liệu virus có thể bắt nguồn từ viện nghiên cứu của bà hay không.

<div> <p>Ch&iacute;nh Thạch Ch&iacute;nh Lệ (Shi Zhengli), nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu h&agrave;ng đầu của Viện Virus học Vũ H&aacute;n (WIV), hồi cuối th&aacute;ng 12 năm ngo&aacute;i phụ tr&aacute;ch c&aacute;c chuy&ecirc;n gia của viện l&agrave;m việc ng&agrave;y đ&ecirc;m nhằm x&aacute;c định nguy&ecirc;n nh&acirc;n dẫn tới một căn bệnh b&iacute; ẩn xuất hiện ở Vũ H&aacute;n, nay được biết l&agrave; <span>Covid-19</span>.</p> <p>Giờ đ&acirc;y, Tổng thống Mỹ Donald Trump c&ugrave;ng một số quan chức cấp cao của Mỹ&nbsp;lại c&aacute;o buộc WIV&nbsp;l&agrave; nguồn ph&aacute;t t&aacute;n nCoV, l&agrave;m dấy l&ecirc;n phản ứng giận dữ&nbsp;b&ecirc;n trong giới khoa học v&agrave; ch&iacute;nh quyền Trung Quốc.</p> <figure class="tplCaption" data-size="true" itemprop="associatedMedia image" itemscope="" itemtype="http://schema.org/ImageObject">&nbsp;</figure> </div> <meta content="https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/TELEMMGLPICT000229802104-trans-7701-1426-1588566559.jpg?w=0&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=QIrSnLQoae1JeOqrc_eEHQ" itemprop="url" /> <meta content="750" itemprop="width" /> <meta content="450" itemprop="height" /> <meta content="" itemprop="href" /> <div><picture><source data-srcset="https://khds.1cdn.vn/2020/05/04/i1-vnexpress-vnecdn-net_telemmglpict000229802104-trans-7701-1426-1588566559.jpg 1x, https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/TELEMMGLPICT000229802104-trans-7701-1426-1588566559.jpg?w=1020&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=1&amp;fit=crop&amp;s=wyx0OWXn7zimN_440i8aMQ 1.5x, https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/TELEMMGLPICT000229802104-trans-7701-1426-1588566559.jpg?w=680&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=xcuZvcgoVGtUpFHYOiJmpA 2x" media="(min-width: 768px)" /><img alt="Nhà virus học nổi tiếng Trung Quốc Shi Zhengli. Ảnh: AFP." src="https://khds.1cdn.vn/2020/05/04/i1-vnexpress-vnecdn-net_telemmglpict000229802104-trans-7701-1426-1588566559.jpg" /></picture></div> <figcaption itemprop="description"> <p>Nh&agrave; virus học nổi tiếng Trung Quốc Thạch Ch&iacute;nh Lệ. Ảnh: <em>AFP.</em></p> </figcaption> <p>&quot;Ch&uacute;ng ta rồi sẽ biết virus đến từ đ&acirc;u&quot;, Trump ph&aacute;t biểu tại một sự kiện ở Nh&agrave; Trắng h&ocirc;m 30/4. &quot;Ch&uacute;ng t&ocirc;i đang y&ecirc;u cầu c&aacute;c nh&agrave; khoa học, cộng đồng t&igrave;nh b&aacute;o c&ugrave;ng nhiều người kh&aacute;c xem x&eacute;t sự việc rất kỹ lưỡng. Ch&uacute;ng ta sẽ c&oacute; bức tranh to&agrave;n cảnh. T&ocirc;i nghĩ cuối c&ugrave;ng ch&uacute;ng ta sẽ nhận được một c&acirc;u trả lời thỏa đ&aacute;ng. V&agrave; Trung Quốc c&oacute; lẽ sẽ n&oacute;i cho ch&uacute;ng ta&quot;.</p> <p>Tổng thống Mỹ từ chối tiết lộ về việc &ocirc;ng c&oacute; nắm được th&ocirc;ng tin t&igrave;nh b&aacute;o n&agrave;o cho thấy virus bắt nguồn từ WIV hay kh&ocirc;ng, với l&yacute; do &ocirc;ng kh&ocirc;ng được ph&eacute;p c&ocirc;ng bố. Cộng đồng T&igrave;nh b&aacute;o Mỹ h&ocirc;m 1/5, như hầu hết c&aacute;c nh&agrave; khoa học, b&aacute;c bỏ giả thuyết nCoV l&agrave; virus nh&acirc;n&nbsp;tạo hoặc bị biến đổi gen, song cho biết họ đang xem x&eacute;t khả năng nCoV tho&aacute;t ra ngo&agrave;i &quot;sau một sự cố tại ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm ở Vũ H&aacute;n&quot;. Giới chuy&ecirc;n gia đ&aacute;nh gi&aacute; khả năng n&agrave;y kh&oacute; xảy ra nhưng kh&ocirc;ng phải kh&ocirc;ng thể.</p> <p>Được kh&aacute;nh&nbsp;th&agrave;nh năm 2015 với chi ph&iacute; x&acirc;y dựng 44 triệu USD v&agrave; đi v&agrave;o hoạt động từ năm 2018, Viện&nbsp;Virus học Vũ H&aacute;n ban đầu được Viện h&agrave;n l&acirc;m Khoa học Trung Quốc l&ecirc;n kế hoạch biến&nbsp;th&agrave;nh ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm tham chiếu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một trong những cơ sở lưu trữ những mẫu bệnh phẩm nguy hiểm nhất thế giới.</p> <p>Gi&aacute;m đốc Vi&ecirc;n Ch&iacute; Minh (Yuan Zhiming) l&uacute;c bấy giờ tuy&ecirc;n bố WIV l&agrave; một &quot;mấu chốt&nbsp;quan trọng trong mạng lưới ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm an to&agrave;n sinh học to&agrave;n cầu&quot;.</p> <p>C&aacute;c nghi&ecirc;n cứu ban đầu&nbsp;của WIV tập trung v&agrave;o bệnh sốt xuất huyết ở Crimea v&agrave; Congo, Ebola v&agrave; virus Lassa T&acirc;y Phi. Về sau, WIV trở th&agrave;nh trung t&acirc;m nghi&ecirc;n cứu to&agrave;n cầu về chủng virus corona v&agrave; những hậu quả tiềm t&agrave;ng của n&oacute;, điều m&agrave; c&aacute;c nh&agrave; khoa học Trung Quốc đ&atilde; được cảnh b&aacute;o từ đại dịch SARS hồi đầu những năm 2000.</p> <p>Thạch Ch&iacute;nh Lệ, 55 tuổi, đ&atilde; tiến h&agrave;nh h&agrave;ng loạt cuộc th&iacute; nghiệm để t&igrave;m ra c&aacute;ch thức virus corona c&oacute; thể l&acirc;y truyền giữa những lo&agrave;i kh&aacute;c nhau. Năm 2004, b&agrave; ph&aacute;t hiện ra một ổ corona tự nhi&ecirc;n ở lo&agrave;i dơi sống trong c&aacute;c hang động ph&iacute;a nam Trung Quốc.</p> <p>Trong suốt 15 năm kế tiếp, Thạch phối hợp c&ugrave;ng c&aacute;c chuy&ecirc;n gia h&agrave;ng đầu từ khắp nơi tr&ecirc;n thế giới nghi&ecirc;n cứu c&aacute;ch virus l&acirc;y truyền từ người sang người, trong đ&oacute; c&oacute; Peter Dazak, chủ tịch Li&ecirc;n minh EcoHealth, tổ chức phi lợi nhuận trụ sở ở New York. &Ocirc;ng l&agrave; một trong những nh&agrave; khoa học đầu ti&ecirc;n cảnh b&aacute;o về một &quot;Dịch bệnh X&quot; c&oacute; thể g&acirc;y ra đại dịch to&agrave;n cầu.</p> <p>Năm 2017, Thạch&nbsp;v&agrave; đội ngũ của m&igrave;nh ph&aacute;t hiện ra rằng virus corona g&acirc;y ra dịch SARS bắt nguồn từ dơi, điều đ&atilde; gi&uacute;p b&agrave; x&aacute;c định Covid-19 hồi đầu th&aacute;ng 1. Tuy nhi&ecirc;n, việc dịch b&ugrave;ng ph&aacute;t ở Vũ H&aacute;n, cũng l&agrave; nơi WIV được x&acirc;y dựng, đ&atilde; l&agrave;m dấy l&ecirc;n nhiều ho&agrave;i nghi trong ch&iacute;nh đội ngũ nghi&ecirc;n cứu.</p> <p>&quot;Liệu ch&uacute;ng c&oacute; thể bắt nguồn từ viện nghi&ecirc;n cứu của ch&uacute;ng ta kh&ocirc;ng&quot;, Thạch cho biết b&agrave; từng nghĩ như vậy trong một cuộc phỏng vấn với tạp ch&iacute; Scientific American hồi th&aacute;ng ba. Dẫu sao, b&agrave; c&ugrave;ng c&aacute;c đồng nghiệp đ&atilde; thu thập v&agrave; lưu trữ v&ocirc; số mẫu virus g&acirc;y bệnh từ dơi trong nhiều năm qua.</p> <p>WIV l&agrave; một trong số &iacute;t cơ sở tr&ecirc;n thế giới c&oacute; mức độ bảo mật sinh học BSL-4, mức cao nhất được quốc tế c&ocirc;ng nhận. Họ tu&acirc;n thủ c&aacute;c quy tr&igrave;nh nghi&ecirc;m ngặt như kh&ocirc;ng kh&iacute; v&agrave; nước phải được lọc v&agrave; xử l&yacute; trước khi thải ra ngo&agrave;i, c&aacute;c nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu&nbsp;phải thay quần &aacute;o v&agrave; tắm trước v&agrave; sau khi rời ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm. Tuy nhi&ecirc;n, sự cố vẫn c&oacute; thể xảy ra.</p> <p>Năm 2003, dịch SARS ở Singapore c&oacute; li&ecirc;n quan tới sự cố tại một ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm bệnh viện khiến một sinh vi&ecirc;n 27 tuổi bị nhiễm. Ph&ograve;ng nghi&ecirc;n cứu tr&ecirc;n đạt ti&ecirc;u chuẩn bảo mật sinh học BSL-3, nhưng kết quả điều tra cho thấy quy tắc&nbsp;an to&agrave;n đ&atilde; bị vi phạm khi&nbsp;c&aacute;c nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu buộc phải l&agrave;m việc c&ugrave;ng nhau trong l&uacute;c một ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm kh&aacute;c được cải tạo.</p> <p>Virus SARS cũng được b&aacute;o c&aacute;o l&agrave; đ&atilde; tho&aacute;t khỏi một số cơ sở nghi&ecirc;n cứu ti&ecirc;u chuẩn an to&agrave;n cao ở Bắc Kinh nhiều lần. Hiện chưa r&otilde; nCoV chỉ được xử l&yacute; trong c&aacute;c ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm BSL-4 hay c&ograve;n nơi n&agrave;o kh&aacute;c.</p> <p>&quot;Tất nhi&ecirc;n, c&oacute; khả năng nguy&ecirc;n nh&acirc;n l&agrave; do sai s&oacute;t của con người&quot;, một nh&agrave; khoa học Ph&aacute;p từng tới ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm Vũ H&aacute;n n&oacute;i.</p> <p>Virus cũng c&oacute; thể tho&aacute;t ra từ một ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm kh&aacute;c, v&iacute; dụ Trung t&acirc;m Ph&ograve;ng chống Dịch bệnh Vũ H&aacute;n. Đ&acirc;y l&agrave; cơ sở ho&agrave;n to&agrave;n t&aacute;ch biệt, c&aacute;ch chợ hải sản Vũ H&aacute;n, nơi vốn được cho l&agrave; điểm b&ugrave;ng dịch ở Trung Quốc, chỉ 300 m.</p> <p>WIV từ l&acirc;u đ&atilde; căng thẳng với giới nghi&ecirc;n cứu quốc tế về c&aacute;ch xử l&yacute; c&aacute;c mầm bệnh nguy hiểm. N&oacute; ban đầu l&agrave; cơ sở li&ecirc;n kết giữa Trung Quốc v&agrave; Ph&aacute;p, nước cũng c&oacute; ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm BSL-4 ở Lyon.</p> <figure class="tplCaption" data-size="true" itemprop="associatedMedia image" itemscope="" itemtype="http://schema.org/ImageObject">&nbsp;</figure> <meta content="https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/vien-virus-vu-han-3-2986-15871-2414-8675-1588566559.jpg?w=0&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=pxbRiHHex0N8IKXClpyobQ" itemprop="url" /> <meta content="750" itemprop="width" /> <meta content="450" itemprop="height" /> <meta content="" itemprop="href" /> <div><picture><source data-srcset="https://khds.1cdn.vn/2020/05/04/i1-vnexpress-vnecdn-net_vien-virus-vu-han-3-2986-15871-2414-8675-1588566559.jpg 1x, https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/vien-virus-vu-han-3-2986-15871-2414-8675-1588566559.jpg?w=1020&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=1&amp;fit=crop&amp;s=q0Bw1JncgD0JxfAeBCdqFw 1.5x, https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/vien-virus-vu-han-3-2986-15871-2414-8675-1588566559.jpg?w=680&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=N8UvO0_wLZGyq9oJZ-jAyQ 2x" media="(min-width: 768px)" /><img alt="Viện Virus học Vũ Hán ở thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc. Ảnh: WIV. " src="https://khds.1cdn.vn/2020/05/04/i1-vnexpress-vnecdn-net_vien-virus-vu-han-3-2986-15871-2414-8675-1588566559.jpg" /></picture></div> <figcaption itemprop="description"> <p>Viện Virus học Vũ H&aacute;n ở th&agrave;nh phố Vũ H&aacute;n, tỉnh Hồ Bắc. Ảnh:&nbsp;<em>WIV.&nbsp;</em></p> </figcaption> <p>Michel Barnier, ngoại trưởng Ph&aacute;p dưới thời tổng thống Jacque Chirac, năm 2004 đ&atilde; k&yacute; thỏa thuận dẫn tới sự ra đời của&nbsp;WIV. Nhưng c&aacute;c c&ocirc;ng ty Ph&aacute;p chỉ giữ vai tr&ograve; nhỏ trong qu&aacute; tr&igrave;nh x&acirc;y dựng ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm v&agrave; v&agrave;o thời điểm WIV kh&aacute;nh th&agrave;nh năm 2017, mối quan hệ hợp t&aacute;c giữa hai b&ecirc;n đ&atilde; sụp đổ.</p> <p>Technip, c&ocirc;ng ty Ph&aacute;p đ&aacute;ng lẽ sẽ đứng ra chứng nhận WIV tu&acirc;n thủ c&aacute;c quy định an to&agrave;n, từ chối l&agrave;m điều n&agrave;y sau khi r&uacute;t khỏi dự &aacute;n v&agrave;o năm 2015. Mặt kh&aacute;c, 50 nh&agrave; khoa học Ph&aacute;p dự kiến tới Vũ H&aacute;n l&agrave;m việc tại WIV trong v&ograve;ng 5 năm chưa bao giờ đặt ch&acirc;n tới đ&acirc;y, theo b&aacute;o Le Figaro v&agrave; k&ecirc;nh truyền h&igrave;nh nh&agrave; nước France Inter.</p> <p>Challenge, một tạp ch&iacute; kinh doanh của Ph&aacute;p, từng đưa tin hợp t&aacute;c song phương thất bại&nbsp;khi c&aacute;c quan chức qu&acirc;n đội Ph&aacute;p từ chối cung cấp cho Trung Quốc những loại virus chết người hay c&aacute;c bộ đồ bảo hộ chống virus, bởi lo ngại&nbsp;ch&uacute;ng được sử dụng cho mục đ&iacute;ch nghi&ecirc;n cứu vũ kh&iacute; sinh học.</p> <p>Tuy nhi&ecirc;n, đ&acirc;y kh&ocirc;ng phải dấu chấm hết cho mối hợp t&aacute;c quốc tế. Năm 2013, Ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm Quốc gia Galveston thuộc Đại học Texas, cơ sở nghi&ecirc;n cứu mầm bệnh h&agrave;ng đầu Mỹ, bắt đầu hướng dẫn&nbsp;c&aacute;c nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu Trung Quốc c&aacute;ch thức l&agrave;m việc trong ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm BSL-4.</p> <p>Động th&aacute;i n&agrave;y khiến một số quan chức Ph&aacute;p cho rằng Paris đ&atilde; thua Washington. James LeDuc, gi&aacute;m đốc ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm Galveston, kh&ocirc;ng tin v&agrave;o khả năng nCoV v&ocirc; t&igrave;nh tho&aacute;t khỏi WIV v&igrave; những cơ sở kiểu như vậy c&oacute; c&aacute;c quy tr&igrave;nh v&ocirc; c&ugrave;ng nghi&ecirc;m ngặt. Tuy nhi&ecirc;n, &ocirc;ng lưu &yacute; kh&ocirc;ng thể loại trừ khả năng xảy ra sự cố.</p> <p>Tỷ lệ xảy ra sự cố d&ugrave; nhỏ cũng&nbsp;đ&atilde; được những người ủng hộ&nbsp;thuyết &acirc;m mưu khai th&aacute;c, g&acirc;y ra những thiệt hại thực sự cho việc nghi&ecirc;n cứu khoa học, thậm ch&iacute; trước cả khi Tổng thống Trump n&ecirc;u lại giả thuyết n&agrave;y hồi tuần trước.</p> <p>H&ocirc;m 24/4, Viện Y tế Quốc gia Mỹ đột ngột cắt khoản viện trợ cho nghi&ecirc;n cứu của tiến sĩ Daszak với nh&agrave; virus học Thạch Ch&iacute;nh Lệ.</p> <figure class="tplCaption" data-size="true" itemprop="associatedMedia image" itemscope="" itemtype="http://schema.org/ImageObject">&nbsp;</figure> <meta content="https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/vien-virus-vu-han-1-2992-15871-2729-1408-1588566559.jpg?w=0&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=o0Vnu3_ObNuiG2MR6a0ylg" itemprop="url" /> <meta content="750" itemprop="width" /> <meta content="450" itemprop="height" /> <meta content="" itemprop="href" /> <div><picture><source data-srcset="https://khds.1cdn.vn/2020/05/04/i1-vnexpress-vnecdn-net_vien-virus-vu-han-1-2992-15871-2729-1408-1588566559.jpg 1x, https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/vien-virus-vu-han-1-2992-15871-2729-1408-1588566559.jpg?w=1020&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=1&amp;fit=crop&amp;s=wcppu_2rM6P1qS_QTqBT4g 1.5x, https://i1-vnexpress.vnecdn.net/2020/05/04/vien-virus-vu-han-1-2992-15871-2729-1408-1588566559.jpg?w=680&amp;h=0&amp;q=100&amp;dpr=2&amp;fit=crop&amp;s=jdSO2b8_2va7_KtO0cU3yQ 2x" media="(min-width: 768px)" /><img alt="Một nhà nghiên cứu đang làm việc trong phòng thí nghiệm tại Viện Virus học Vũ Hán, hồi tháng 2/2017. Ảnh: AFP." src="https://khds.1cdn.vn/2020/05/04/i1-vnexpress-vnecdn-net_vien-virus-vu-han-1-2992-15871-2729-1408-1588566559.jpg" /></picture></div> <figcaption itemprop="description"> <p>Một nh&agrave; nghi&ecirc;n cứu đang l&agrave;m việc trong ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm tại Viện Virus học Vũ H&aacute;n, hồi th&aacute;ng 2/2017. Ảnh: <em>AFP.</em></p> </figcaption> <p>Giới chức Trung Quốc li&ecirc;n tục b&aacute;c bỏ th&ocirc;ng tin cho rằng nCoV bắt nguồn từ ph&ograve;ng th&iacute; nghiệm Vũ H&aacute;n. Một số quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao nước n&agrave;y thậm ch&iacute; c&ograve;n c&aacute;o buộc ngược lại rằng virus c&oacute; thể xuất ph&aacute;t từ Mỹ.</p> <p>&quot;Đảng Cộng sản Trung Quốc lu&ocirc;n cởi mở, minh bạch v&agrave; c&oacute; tr&aacute;ch nhiệm trong nỗ lực ứng ph&oacute; với Covid-19. Hai chuy&ecirc;n gia Mỹ đ&atilde; ở Trung Quốc trong ph&aacute;i đo&agrave;n chung WHO - Trung Quốc hồi cuối th&aacute;ng một. Tại sao kh&ocirc;ng hỏi c&aacute;c chuy&ecirc;n gia Mỹ liệu c&oacute; phải virus khởi nguồn từ Mỹ hay kh&ocirc;ng? Người Mỹ cần c&acirc;u trả lời. Thế giới c&oacute; quyền được biết&quot;, ph&aacute;t ng&ocirc;n vi&ecirc;n Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xu&acirc;n O&aacute;nh h&ocirc;m 29/4 viết tr&ecirc;n Twitter.</p> <p>D&ograve;ng tweet&nbsp;của b&agrave; nhằm đ&aacute;p trả Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, người trước đ&oacute; n&oacute;i rằng: &quot;Đảng Cộng sản Trung Quốc cần minh bạch trong l&uacute;c thế giới t&igrave;m kiếm c&aacute;c c&acirc;u trả lời về Covid-19 cũng như nguồn gốc của n&oacute;... Ch&uacute;ng t&ocirc;i vẫn chưa thể đưa c&aacute;c chuy&ecirc;n gia&nbsp;của m&igrave;nh tới thực địa để tiến h&agrave;nh những c&ocirc;ng việc cần l&agrave;m. Trung Quốc c&oacute; tr&aacute;ch nhiệm hợp t&aacute;c&quot;.</p> <p>Hồi th&aacute;ng ba, Triệu Lập Ki&ecirc;n, một ph&aacute;t ng&ocirc;n vi&ecirc;n kh&aacute;c của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, đ&atilde; khơi dậy một cuộc tranh c&atilde;i với Mỹ khi &ocirc;ng đưa ra&nbsp;thuyết &acirc;m mưu rằng qu&acirc;n đội Mỹ c&oacute; thể đ&atilde; &quot;mang nCoV tới Trung Quốc&quot;.</p> <p><strong>Vũ Ho&agrave;ng</strong> (Theo <em>Telegraph</em>)</p> <p>&nbsp;</p> <p>&nbsp;</p>

Theo vnexpress.net
Bí ẩn "tam giác quỷ" Alaska

Bí ẩn "tam giác quỷ" Alaska

Gây nên hàng loạt vụ mất tích của hàng chục nghìn người mà không để lại dấu vết nào, vùng tam giác Alaska còn bí ẩn và đáng sợ hơn tam giác quỷ Bermuda.
back to top