GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng: Ký họa về một nhân cách lỗi lạc

(khoahocdoisong.vn) - “Nhà khoa học lớn của đất nước, một viện sĩ quốc tế nhưng rất mực giản dị gần gũi” - trong một hội thảo kỷ niệm, GS.TSKH Đặng Vũ Minh, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) – đã nói như vậy về người tiền nhiệm của ông – GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng.

Hành trình vì đất nước

Tốt nghiệp Đại học Hoa Nam (Trung Quốc), GS.VS Vũ Tuyên Hoàng bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu dày dặn và lừng lẫy của mình ở Trường Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội. Ông hoàn thành luận án Phó Tiến sĩ (năm 1973), luận án Tiến sĩ Khoa học (năm 1978), chuyên ngành sinh học tại Liên Xô.

Trong trên dưới 50 năm làm khoa học của mình, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng có hơn 50 công trình được công nhận cấp quốc gia. Tầm vóc khoa học lỗi lạc của ông được định hình, gắn chặt trong giai đoạn khó khăn nhất của đất nước và phục vụ những yêu cầu thiết thực nhất của đất nước trong giai đoạn khó khăn ấy.

Có thể điểm ra đây những công trình nghiên cứu thiết thực nhất của ông và cộng sự đã được ứng dụng, theo thời gian đã trở thành nền tảng của hoạt động nghiên cứu, sản xuất nông nghiệp nước nhà. Đó là các công trình nghiên cứu lúa chiêm chuyển sang lúa mùa, nhờ đó nông nghiệp Việt Nam có thêm các giống lúa Đông Xuân 1, Đông Xuân 2, Đông Xuân 3, góp phần giải bài toán lương thực cho đất nước.

Riêng về lúa, bên cạnh tạo các giống lúa mới, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng còn tham gia các công trình nghiên cứu cho ra đời các giống lúa chịu hạn, chịu mặn, xây dựng kỹ thuật thâm canh lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long, gieo thẳng lúa ở phía Bắc Việt Nam… Cho đến trước khi mất (2008), ông đang là chủ nhiệm một đề tài độc lập cấp nhà nước về công trình chọn tạo giống lúa chất lượng cao phục vụ nội tiêu và xuất khẩu.

Trong các giai đoạn ở Liên Xô cũ, tranh thủ thời gian nghiên cứu, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng đã áp dụng những công nghệ tiên tiến nhất để biến đổi gene trong tạo ra giống lúa năng suất cao. Theo đó, nếu kiểm soát và điều phối được hệ thống gene kiểm soát sinh thực (tăng trưởng thân, lá…) cùng hệ thống kiểm soát dinh dưỡng, thì có thể đẩy cao hơn nữa năng suất.

Hướng nghiên cứu (theo quan điểm sinh học phân tử) của ông sau này đã được phía Liên Xô cũ sử dụng làm cơ sở khoa học để xây dựng quy trình thâm canh tăng năng suất lúa vùng Krasnodar rộng 200.000ha. Đánh giá về hướng nghiên cứu này, GS Phạm Duy Hiển, bạn thân của GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng cho biết, đó là một cách nghiên cứu chưa từng có trên thế giới thời điểm đó.

Với nền nông nghiệp Việt Nam, đóng góp của ông và các cộng sự là thầm lặng, nhưng cơ bản và hiệu quả. Để từ đó xây dựng tự chủ về nghiên cứu và sản xuất lương thực của Việt Nam cho đến tận ngày nay.

Là nhà khoa học gắn bó với bộ môn sinh học, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng cũng có hàng chục công trình nghiên cứu được ứng dụng và định hình hoạt động sản xuất của người nông dân Việt Nam hiện nay. Đó là các công trình nghiên cứu, phát triển bằng phương pháp sử dụng ưu thế lai các giống khoai lang mới, dưa chuột, cà chua, rau mới, táo mới Hi2. H32, Má Hồng, trồng khoai tây bằng hạt…

Vĩ đại nhất là cha mình

Với năng lực nghiên cứu khoa học và lòng nhiệt tình đặc biệt, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng đã được tin tưởng giao phó nhiều trọng trách. Ông có đến 12 năm (1977 – 1999) giữ chức Viện trưởng Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm, Bộ NN&PTNT.

Giai đoạn 1978 - 1995, ông là Chủ nhiệm các chương trình khoa học kỹ thuật Nhà nước về cây lương thực và cây thực phẩm. Từ năm 1989 - 1999, là Chủ tịch Hội đồng khoa học Bộ Nông nghiệp Việt Nam. Ông Được bầu là Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô, Viện Hàn lâm Khoa học Liên bang Nga, Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới đang phát triển, Đông Nam Á.

Giai đoạn 1989 – 1993, ông là Thứ trưởng Bộ NN&PTNT kiêm Viện trưởng Viện Di truyền nông nghiệp. Từ năm 1999 đến khi mất (2008), ông là Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản, Chủ tịch Hội Các ngành sinh học Việt Nam, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam…

GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng các khóa V, VI, VII và VIII; đại biểu Quốc hội các khóa VIII, XI và XII; Ủy viên Hội đồng Chính sách Khoa học và Công nghệ Quốc gia. Năm 2000, ông nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ.

Với từng ấy trọng trách gánh vác trong suốt cuộc đời hoạt động dài dằng dặc, nhưng cứ rời nhiệm sở, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng lại trở lại vẹn nguyên là một người bình dị và tài hoa đến hiếm có.

Ông có khả năng ký họa thiên bẩm, được rèn luyện từ nhỏ bởi họa sĩ tài danh Tô Ngọc Vân. Bên cạnh đó là khả năng thơ phú được rèn luyện bởi truyền thống gia đình (cha ông là nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Vũ Ngọc Phan, mẹ ông là nữ sĩ Hằng Phương).

Sau này, trong suốt thời gian làm việc, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng luôn có thói quen ký họa người đối diện và tặng lại bức ký họa ấy cho chính người được vẽ. Sáng tác của ông còn mở rộng sang cả các tác phẩm vốn giành cho các họa sĩ như sơn dầu, màu nước… tham gia một số triển lãm mỹ thuật.

Suốt cuộc đời làm khoa học, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng vẫn kịp ra mắt tới 20 tập thơ in chung và 1 tập thơ in riêng, khoảng 400 bài tản văn đăng trên Tạp chí Thế giới mới từ năm 1996 - 2004, được tập hợp trong tập Tản mạn đường dài (xuất bản năm 2003).

Nhớ về cố GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng – anh Vũ Thế Vinh, trưởng nam của ông kể lại câu chuyện, “dạo ba ốm nặng (2008), có hôm ba vỗ vỗ vào tôi. Ba nói: Ba yêu con”. Đã bước qua tuổi “tứ thập nhi bất hoặc”, anh Vinh vẫn không khỏi bùi ngùi khi nhắc lại chuyện ấy. Đó cũng không là lần duy nhất GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng thể hiện tình thương yêu với những người con của mình. Khi người con thứ lên đường du học nước ngoài, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng tặng con trai 1 bài thơ, ông dặn dò người con phải học thật tốt và “phải về phục vụ đất nước”. Lời dặn ấy đã được ghi nhớ và thực hiện.

Trong trí nhớ người con, GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng luôn là người cha giàu tình cảm và gần gụi nhất. Với tất cả tài năng khoa học và nghệ thuật và thậm chí ngay cả khi đã trở thành Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp, anh Vinh vẫn nhớ nhất hình bóng về GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng - người cha Thứ trưởng của anh – người vẫn biết tự đi chợ mua thực phẩm và tự dạy con cái nấu ăn.  

GS.VS.TSKH Vũ Tuyên Hoàng đã được Nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập hạng Hai, Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - công nghệ (năm 2000), Giải thưởng Lúa thế giới lần thứ nhất (năm 1998) và nhiều phần thưởng cao quý khác.

Theo Khoa học và Đời sống
back to top