Thêm nhiều thủ tục trói buộc
Trên cơ sở nhiều cơ chế khuyến khích phát triển, nhiều dự án điện mặt trời được triển khai, mô hình điện mặt trời áp mái cũng phát triển khá nhanh chóng.
Số liệu từ EVN cho thấy, tính đến ngày 31/12/2020, cả nước có khoảng 101.029 công trình điện mặt trời mái nhà đã được đấu nối vào hệ thống điện, với tổng công suất lắp đặt lên tới 9.296MWp. Tổng sản lượng phát lên lưới từ điện mặt trời mái nhà luỹ kế đến nay đạt hơn đạt 1,15 tỷ MWh, góp phần đảm bảo cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia.
Theo Ban Năng lượng tái tạo Hiệp hội các Doanh nghiệp Khu công nghiệp TPHCM (HBA), vào tháng 6/2020, HBA chính thức phát động Chương trình phát triển điện mặt trời mái nhà tại các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao trên địa bàn thành phố. Kết thúc năm 2020, đã có tổng cộng 118 công trình được đầu tư lắp đặt mới với tổng công suất trên 76MWp.
Trong đó, có những công trình lớn trên 8MWp được lắp đặt trên mái của cùng một nhà máy. Thậm chí có doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư đến gần 15MWp trên mái của hệ thống kho bãi trong 4 khu công nghiệp khác nhau đều ở TPHCM. Theo đánh giá, việc lắp đặt điện mặt trời trong khu công nghiệp sẽ giúp giảm chi phí tiền điện tương ứng với sản lượng điện sinh ra.
Nhiều doanh nghiệp FDI, tập đoàn sản xuất lớn trong khu công nghiệp đã triển khai lắp đặt điện mặt trời mái nhà nhằm phục vụ cho nhu cầu kinh doanh và sản xuất. Nhất là trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, việc tự chủ nguồn điện thông qua điện mặt trời sẽ giúp doanh nghiệp giảm áp lực chi phí tài chính, gia tăng lợi thế xuất khẩu.
Tuy nhiên, việc lắp đặt điện mặt trời áp mái khu công nghiệp cũng đang gặp nhiều khó khăn về thủ tục cấp phép.
Ông Mai Văn Trung, Phó Tổng Giám đốc phụ trách Phát triển Dự án Công ty Nami Solar cho biết, hiện nay vài địa phương có cách hiểu chưa thống nhất và chưa cho phép lắp đặt điện mặt trời mái nhà khi chưa có đánh giá báo cáo tác động môi trường toàn khu. Rào cản này gây khó khăn và cản trở doanh nghiệp trong việc tiếp cận các lợi ích mà điện mặt trời mái nhà có thể mang lại.
Nói rõ hơn về những hạn chế mặt cơ chế, ông Nguyễn Văn Bé, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp KCN TPHCM nhìn nhận các quy định ràng buộc phát triển điện mặt trời đang “manh nha” phát sinh, như lắp đặt điện mặt trời mái nhà, điện năng của Khu và điện năng của Nhà máy tăng lên hoặc thay đổi thì phải làm lại báo cáo tác động môi trường (ĐTM)? Điều này khiến các Khu công nghiệp và doanh nghiệp đều băn khoăn lo lắng.
Tính chất nguy hiểm cháy với dự án điện mặt trời mái nhà thường có trong các vị trí đấu nối và phát sinh cháy nổ trong quá trình sản xuất điện. Cơ quan Phòng cháy chữa cháy bắt đầu quan tâm và có ý kiến: Như vậy có Giấy phép PCCC không? Có quy định cách 1,2m giữa các hàng kính pin Mặt trời và phải lắp đặt quả cầu nước hay không?…
Cản lực giá FIT
Ngoài những khó khăn trên, ông Nguyễn Văn Thông, Giám đốc phát triển Dự án CTCP VNG cho biết thêm, tòa nhà VNG đã đưa hệ thống điện năng lượng mặt trời áp mái đi vào hoạt động từ tháng 9/2019, với công suất thiết kế là 620.73kWp. Sản lượng năm vừa qua là 859.039kWh, tương đương 1,5 tỷ đồng… Số lượng trên đáp ứng được 20% tổng nguồn năng lượng, nhưng cũng đã tiết kiệm được rất nhiều chi phí cho doanh nghiệp.
Tuy nhiên, ông Thông cho biết, tới nay vẫn còn phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc do các chính sách, thủ tục liên quan không theo kịp với tốc độ phát triển bùng nổ của thị trường điện mặt trời mái nhà, khiến cho nhà đầu tư khá lo lắng, quan ngại.
VNG đã tải lên lưới điện hơn 200.000kWh, tương đương 300 triệu đồng, nhưng chưa được điện lực trả tiền. Nguyên nhân do phía Điện lực yêu cầu công ty phải đăng ký ngành nghề sản xuất điện, sau đó công ty xuất hóa đơn thì điện lực mới đồng ý thanh toán.
Nhưng “đối với công ty đa ngành nghề và có vốn đầu tư nước ngoài thì phải tuân thủ theo biểu cam kết ngành nghề WTO, chúng tôi rất khó để đăng ký thêm ngành nghề kinh doanh điện” - ông Thông cho biết.
Đấy là chưa kể biểu giá điện hỗ trợ FIT 2 đã hết thời hạn áp dụng 9 tháng nay, nhưng vẫn phải chờ cơ quan quản lý ban hành biểu giá FIT 3.
Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Quốc gia Việt Nam (EVN) hiện chưa có hướng dẫn tiếp theo về thủ tục xin và chấp thuận đấu nối, hợp đồng mua bán điện, thanh toán tiền điện mua từ các hệ thống điện năng lượng mặt trời mái nhà
Thừa nhận bất cập, ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh EVN cho biết, Chính phủ chưa có chính sách mua điện với các dự án điện mặt trời áp mái sử dụng cho các khu công nghiệp nên EVN chưa biết trả tiền như thế nào.
Ông Phạm Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực & Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho hay, thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục nghiên cứu và tận dụng tối đa hạ tầng lắp đặt điện mặt trời áp mái và phù hợp với nhu cầu sử dụng tại chỗ. Phần chênh lệch đó có thể bán cho lưới điện thì phần giá điện sẽ tiếp tục nghiên cứu làm sao có cơ chế để tận dụng tốt, hài hoà với việc mua điện của EVN hoặc đơn vị khác. Tránh tình trạng lợi dụng chính sách, làm rõ và khích lệ cho các nhà đầu tư khai thác tốt trên hạ tầng có sẵn.
Còn về mức giá FIT 3, ông Hùng cho biết đang trong quá trình xây dựng theo nguyên tắc ngoài đảm bảo nhu cầu của chính nhà đầu tư thì đảm bảo nguyên lý phân tán không phải lên lưới EVN tránh lãng phí nguồn lực đầu tư.
Mức giá cụ thể sẽ không cố định và nếu có sẽ cho bán điện dư với giá bán theo khung giá khác. Bộ Công Thương sẽ ban hành khung giá hằng năm, không đi theo cơ chế bù trừ trong năm.
Hiện nay, Bộ đang giao cho Cục Điều tiết điện lực nghiên cứu xây dựng thông tư về khung giá, phương pháp định giá phát điện mặt trời hằng năm để làm cơ sở xác định giá điện mặt trời. Mục tiêu đảm bảo sát giá thị trường, tránh chuyện thực hiện giá cố định (FIT) cho 20 năm như trước đây.
