- Do táo nhiệt làm tổn thương tân dịch của phế. Phế mắc chứng nuy (xẹp phổi), triệu chứng ho khan, đau họng, khó thở, tâm phiền khát nước, lông tóc khô, nước tiểu đỏ. Điều trị: Thanh nhiệt, nhuận táo dưỡng âm bổ huyết. Bài thuốc Tư táo dưỡng vinh thang gồm sinh địa 12g, đương quy 8g, hoàng cầm 8g, đan bì 8g, bạch thược 12g, tần giao 12g, kinh giới 12g, huyền sâm 8g, cam thảo 4g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
- Do táo tà phạm phế, phế lạc bị tổn thương sinh chứng các huyết (ho ra máu). Triệu chứng ho, ngứa trong họng, trong đờm có lẫn máu tươi, họng khô, sốt nhẹ về chiều, lưỡi đỏ rêu vàng, mạch phù sác. Điều trị: Thanh nhiệt nhuận phế sinh tân chỉ huyết. Bài thuốc Tả bạch tán gồm tang bạch bì 16g, địa cốt bì 16g, cánh mễ 20g, cam thảo 4g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm cho thích hợp. Ngày uống một thang, sắc uống 2 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
- Do táo tà phạm phế sinh chứng tỵ nục (chảy máu cam). Triệu chứng, bệnh nhân thấy mũi khô, họng ráo, không có đờm, chảy máu mũi, có khi lên một cơn sốt nhẹ sau đó mới chảy máu mũi, lưỡi đỏ mạch phù sác. Điều trị: Thanh nhiệt sinh tân lương huyết chỉ huyết. Bài thuốc Sa sâm mạch đông thang gồm bắc sa sâm 12g, mạch môn 12g, ngọc trúc 8g, cam thảo 4g, thiên hoa phấn 12g, bạch biển đậu 12g, tang diệp 12g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn. Bài thuốc Nam, lá huyết dụ phơi khô sao có mùi thơm 16g, rau má khô 20g, nếu dùng tươi 30g. Ngày một thang sắc uống hai lần trong ngày, uống trước khi ăn. Uống liên tục 3 ngày bệnh sẽ hết.
- Chứng táo tà phạm phế trong bệnh tiêu khát (tiểu đường). Trong Đông y, bệnh tiêu khát do một trong 3 nguyên nhân gây ra: Do phế nhiệt bệnh nhân luôn khát uống nhiều nước. Do vị nhiệt bệnh nhân ăn nhiều nhưng cơ thể ngày càng gầy. Do thận âm hư thủy, thủy không thể thăng giáng, nên bệnh nhân đi tiểu tiện nhiều. Do táo tà phạm phế sinh chứng phế nhiệt, bệnh nhân khát nhiều thích uống nước, càng uống càng thấy khát, miệng khô, đại tiện táo bón, tiểu tiện nhiều lần trong ngày, lưỡi đỏ khô ít tân dịch, mạch hồng sác. Điều trị: Thanh nhiệt, nhuận táo sinh tân chỉ khát. Bài thuốc Nhị đông thang gồm thiên môn 8g, mạch môn 12g, thiên hoa phấn 8g, cam thảo 2g, hoàng cầm 6g, tri mẫu 8g, nhân sâm 6g, hà diệp 6g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
TTND.BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng (nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam)
