Trong Đông y, tình trạng này thuộc phạm vi chứng Phong dương (phong ngứa) do nhiều nguyên nhân gây nên. Theo tuổi tác, bệnh thường gặp ở lứa tuổi trung niên, có tuổi và cao tuổi có thể do quá trình lão hóa, sức sống của da dẻ suy giảm gây nên. Ở thanh thiếu niên, có thể do cảm nhiễm ngoại tà, do công năng tràng vị suy kém mà ngoại phong hoặc nội phong xâm nhập mà tạo thành bệnh. Chứng bệnh này thường gặp vào mùa đông, nhưng cũng có một số người lại phát ra vào mùa hạ. Theo Đông y, nguyên nhân chủ yếu là:
Ngoại tà xâm nhập, chủ yếu là phong tà, có thể đi kèm với hàn tà hoặc nhiệt tà gọi là phong hàn hoặc phong nhiệt.
Ẩm thực bất điều, ăn uống không hợp lý và điều độ, lạm dụng những đồ ăn thức uống quá bổ béo, uống nhiều bia rượu khiến thấp nhiệt nội sinh, ứ trệ lâu ngày mà hóa nhiệt sinh phong tạo nên chứng ngứa da.
Do căng thẳng thần kinh, đời sống tinh thần bất ổn khiến công năng các tạng phủ bị rối loạn, hỏa nhiệt động phong mà phát sinh chứng ngứa.
Do khí huyết suy nhược không nuôi dưỡng đầy đủ da dẻ hoặc huyết nhiệt sinh phong đều gây nên chứng ngứa da. Bên cạnh đó, việc dùng thuốc Đông y hoặc Tây y không đúng chỉ định và không đúng cách cũng có thể gây nên chứng bệnh khó chịu này.
Chữa chứng ngứa da, Đông y có một số bài thuốc như sau:
Quế chi ma hoàng các bán thang: Quế chi bỏ vỏ 9g, bạch thược 9g, gừng tươi thái lát 9g, ma hoàng bỏ mắt 9g, cam thảo sao qua 9g, hồng táo 12g, hạnh nhân bỏ vỏ 12g. đem sắc ma hoàng trước đến khi sôi thì vớt hết bọt, rồi cho tất cả các vị thuốc vào sắc cùng, chia uống vài lần trong ngày trước khi ăn. Công dụng: Phát tán phong hàn, điều hòa dinh vệ, chỉ dương (giảm ngứa), dùng cho chứng ngứa da do phòng hàn, thường bị vào mùa đông hoặc khi gặp yếu tố lạnh, biểu hiện ở các phần hở như đầu, mặt, cổ, bàn tay, bàn chân…
Dưỡng huyết nhuận phu ẩm: Sinh địa 12g, đương quy 12g, thiên môn 15g, thục địa 15g, hoàng kỳ 15g, mạch môn 15g, đào nhân 10g, hoàng cầm 12g, thiên hoa phấn 12g, hồng hoa 10g, thăng ma 6g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, uống trước bữa ăn, ba lần trong ngày. Công dụng: Tư âm dưỡng huyết, khu phong nhuận táo, chỉ dương, dùng cho người mắc chứng ngứa thuộc thể Huyết hư phong táo với biểu hiện lâm sàng chủ yếu là miệng khô ráo, họng khô, da dẻ nhăn nheo khô ráp, lông tóc phờ phạc không nhuận, cơ bắp gầy còm, đại tiện bí kết, tiểu tiện sẻn ít, ngoài da ngứa ngáy tróc vẩy, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi khô, mạch huyền tế sác.
Thanh nhiệt giảm ngứa thang: Kinh giới 3g, cương tàm 12g, hoàng liên 3g, bạc hà 3g, hải đồng bì 6g, bang phiến 2g. Tất cả các vị đem sấy khô, tán thành bột mịn, trộn đều, hòa với nước trà đặc thoa lên chỗ ngứa. Công dụng: Sơ phong, thanh nhiệt, giảm ngứa. Trong phương thuốc, bạc hà và kinh giới khu phong giảm ngứa; cương tàm so phong, tiết nhiệt, chỉ dương; hải đồng bì khu phong, sát trùng, giảm ngứa; hoàng liên thanh nhiệt táo thấp.
Chỉ dương tắt phong thang: Sinh địa 12g, đương quy 6g, bạch tật lê 12g, địa long 20g, huyền sâm 15g, đan sâm 30g, cam thảo 3g, mẫu lệ 20g, sắc uống mỗi ngày 1 thang, trước bữa ăn, 3 lần trong ngày. Công dụng: Thanh nhiệt lương huyết, tiêu phong giảm ngứa. Dùng cho chứng ngứa da do huyết nhiệt ở thanh niên, trung niên có thể chất khỏe mạnh bị ngứa nhiều đến mức phải gãi làm sây xước da, đặc biệt là vào mùa hạ hoặc khi gặp yếu tố nhiệt nóng thì bệnh nặng lên, khi chườm hoặc tắm nước lạnh thì thuyên giảm. Thường có các biểu hiện trong lòng phiền muộn, bức bối, khát nước, thích uống nước mát, môi khô miệng khát, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, đại tiện táo, tiểu tiện sẻn đỏ, mạch huyền sác. Trong phương thuốc, sinh địa và huyền sâm thanh nhiệt lương huyết, dưỡng âm; đương quy bổ huyết hoạt huyết, trừ phiền an thần; đan sâm và địa long hoạt huyết; mẫu lệ trấn tĩnh an thần; bạch tật lê bình can chống ngứa.
ThS Hoàng Khánh Toàn (nguyên Chủ nhiệm Khoa Đông y, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)
