Cháo chay thập cẩm
Sau phẫu thuật đặc biệt là các cuộc mổ lớn và vừa, người bệnh thường lâm vào tình trạng suy nhược thần kinh, suy nhược cơ thể bởi nhiều lý do như: mất máu và tiêu hao năng lượng quá nhiều; công năng các tạng phủ, đặc biệt là hệ thống tỳ vị hay bị rối loạn làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc tiêu hóa thức ăn và hấp thu các chất dinh dưỡng; ngoài ra tình trạng nhiễm khuẩn, trạng thái căng thẳng thần kinh do đau đớn và mất ngủ cũng góp phần quan trọng tạo nên sự suy nhược.
Trong y học cổ truyền, có một phương thức nuôi dưỡng bệnh nhân sau mổ rất độc đáo, đó là các món ăn – bài thuốc phối hợp hài hòa giữa thực phẩm và dược phẩm, không những cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng cho cơ thể người bệnh mà còn có tác dụng hỗ trợ tích cực cho trị liệu.
Tùy theo tình trạng người bệnh, sự phối hợp thực phẩm và dược phẩm sẽ khác nhau. Riêng với những người chán ăn, bụng đầy chướng khó tiêu, mệt mỏi do nhiều nguyên nhân khác nhau hoặc vì phẫu thuật trực tiếp ở đường tiêu hóa hoặc vì đau đớn và căng thẳng thần kinh hoặc có rối loạn thứ phát công năng các tạng phủ… thì nên thực hiện ăn nhẹ, chia ăn nhiều lần trong ngày, thức ăn phải dễ tiêu và ấm áp, để bệnh nhân cảm thấy ngon miệng và ăn được nhiều hơn. Tốt nhất là các món ăn chay như sau:
Cháo sơn tra kiện tỳ, tiêu thực: Sơn tra 10g, gạo tẻ 50g. Sơn tra sao cho đến khi vỏ ngoài vàng sẫm rồi đem sắc kỹ lấy nước bỏ bã, dùng nước sắc này ninh với gạo thành cháo, chế thêm muối hoặc đường đỏ, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, dùng cho bệnh nhân chán ăn, đầy bụng, chậm tiêu. Những người bị viêm loét dạ dày – tá tràng không được dùng bài này.
Trà hồng táo, trần bì kích thích tiêu hóa: Hồng táo 10 quả, vỏ quýt tươi 10g hoặc trần bì 5g. Hồng táo rửa sạch, bỏ hạt, cho cùng vỏ quýt vào hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Công dụng: kiện tỳ tiêu thực, dùng làm đồ giải khát để kích thích tiêu hóa.
Cháo trứng gà trị đầy bụng, chậm tiêu: Bột kê nội kim 1g, trứng gà nửa quả, gạo tẻ 25g, gia vị vừa đủ. Gạo vo sạch cho vào nồi ninh thành cháo rồi đập trứng quấy đều, cho bột kê nội kim vào, chế đủ gia vị, ăn nóng. Công dụng: kiện tỳ vị, tiêu tích trệ, kích thích tiêu hóa, dùng thích hợp cho những bệnh nhân chán ăn, bụng đầy trướng, chậm tiêu.
Cháo viễn chí + hạt sen dưỡng tâm, an thần: Viễn chí 30g, hạt sen 15g, gạo tẻ 50g. Viễn chí bỏ ruột sao thơm, hạt sen đập vụn, hai thứ đem nấu với gạo thành cháo, chế thêm đường đỏ, chia ăn vài lần trong ngày. Công dụng: kiện tỳ dưỡng tâm, an thần.
Long nhãn trị mất ngủ, căng thằng thần kinh: Long nhãn tươi 500g, đường trắng 50g. Long nhãn bỏ vỏ và hạt cho vào nồi, bỏ đường trắng, đun nhỏ lửa, đảo đều tay cho đến khi long nhãn chuyển màu nâu đen, để thật nguội rồi cho vào lọ kín dùng dần, mỗi ngày ăn 2 lần, mỗi lần 5 cái long nhãn. Công dụng: dưỡng tâm an thần chuyên trị mất ngủ, căng thẳng thần kinh.
BS Khánh Hiển (Bệnh viện TƯQĐ 108)
