Protein niệu chức năng
Người bình thường có thể bài tiết 30 - 150mg protein/ngày, trong đó lượng albumin chiếm < 30mg. Gọi là protein niệu bất thường khi lượng protein niệu > 150mg/ngày hoặc lượng albumin ≥ 30mg/ngày. Protein niệu là một dấu hiệu chỉ điểm của tổn thương thận, vì vậy việc phát hiện protein niệu trong thăm khám là đặc biệt quan trọng.
Protein niệu tư thế: Thường gặp ở tuổi thanh thiếu niên. Có thể hết sau tuổi 20. Là protein niệu lành tính xuất hiện đơn độc, không có tăng huyết áp, không có hồng cầu niệu, không có tiền sử bệnh thận. Chụp X-quang thận tĩnh mạch không có tổn thương, không có suy thận, suy tim, suy gan. Tiên lượng: Không dẫn đến suy thận nhưng cần theo dõi chặt chẽ huyết áp động mạch và hồng cầu niệu. Nếu có thì phải thăm khám có hệ thống.
Protein niệu liên quan đến huyết động: Tăng tiết Angiotensin II và/hoặc tăng áp lực tĩnh mạch thận trong trường hợp suy tim (suy thất phải), sốt cao và có co giật.
Protein niệu do gắng sức (sau tập thể thao nặng).
Protein do quá tải
Protein niệu xuất hiện do được sản xuất quá nhiều trong huyết tương nên được lọc qua cầu thận, có nhiều loại khác nhau cần đánh giá theo từng trường hợp cụ thể. Có thể gặp trong một số bệnh sau:
Protein niệu Bence Jones: Còn được gọi là Paraprotein, thường gặp ở bệnh nhân bị bệnh đa u tuỷ xương (Kahler). Do đó, người trên 60 tuổi có protein niệu nhiều mà không có hội chứng thận hư thì phải có định hướng tìm protein niệu Bence Jones. Đây là một protein niệu kết tủa ở 40 - 60°C, tan ở 100°C và tủa trở lại khi nhiệt độ hạ xuống. Bản chất là protein chuỗi nhẹ Kappa hoặc Lamđa của kháng thể immunoglobin đơn dòng do tế bào ung thư dòng lympho B sản xuất được lọc qua cầu thận. Khi lượng tái hấp thu của ống gần đã bão hoà thì sẽ xuất hiện trong nước tiểu. Protein niệu Bence Jones là dấu hiệu chỉ điểm của bệnh đa u tuỷ xương. Do đó, cần làm điện di protein máu và protein niệu để khẳng định chẩn đoán.
Myoglobin niệu do tiêu cơ vân cấp.
Hemogobin niệu do tan máu cấp (đái huyết sắc tố).
Amylase niệu trong viêm tụy cấp.
Protein niệu ở phụ nữ có thai
Ở 3 tháng cuối của thai kỳ (thường sau 20 tuần) xuất hiện protein niệu, tăng huyết áp và phù là có khả năng bị tiền sản giật. Nếu không điều trị dự phòng trước thì sản phụ có thể bị sản giật, thai bị chết lưu hoặc nhẹ cân. Sau sinh đẻ vài tuần các triệu chứng sẽ tự hết, protein niệu sẽ âm tính. Nếu protein niệu vẫn dương tính kéo dài thì có khả năng thận đã bị tổn thương.
Ở những phụ nữ bị sảy thai lần đầu thì lần đẻ sau vẫn có khả năng bị tiền sản giật. Phụ nữ có thai mà protein niệu được phát hiện ngay trong những tháng đầu thì có thể là đã có bệnh thận từ trước.
Protein niệu do nguồn gốc cầu thận: Protein niệu 2 - 3g/24h thường là biểu hiện của hội chứng cầu thận (nguyên phát phát hoặc thứ phát). Protein niệu cao là dấu hiệu chủ đạo của hội chứng thận hư, thường bao gồm: Phù, protein niệu trên 3,5g/24h/1.73m2. Protein máu dưới 60g/l, albumin máu dưới 30g/l. Cholesterol máu tăng > 6,5mmol/l. Có thể mỡ lưỡng chiết, trụ mỡ trong nước tiểu.
Protein niệu không ở ngưỡng thận hư nói trên rất hay gặp trong nhiều bệnh cầu thận nguyên phát hoặc thứ phát: Bệnh cầu thận mạn nguyên phát, bệnh hệ thống, Bệnh thận đái đường, bệnh cầu thận sau các bệnh nhiễm virus, viêm gan, bệnh cầu thận sau cá bệnh ung thư, bệnh cầu thận sau các bệnh viêm mạch hệ thống, bệnh thận do tăng huyết áp...
Protein niệu do nguồn gốc ống thận: Protein niệu do nguồn gốc ống thận thường ở mức < 1g/ngày (mức độ nhẹ), ít khi quá 2g/ngày. Nguyên nhân do bất thường về tái hấp thu ở ống lượn gần đối với các protein được lọc từ cầu thận và các protein từ ống thận. Nguyên nhân có thể do hoại tử ống thận cấp, ngộ độc (chì, kháng sinh nhóm aminoglycoside), viêm thận kẽ do thuốc, rối loạn chuyển hóa di truyền…
PGS.TS Đỗ Gia Tuyển (Trưởng khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Bạch Mai)
