Ai cũng thích... thoáng
Thông tư 132/2018/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 15/02/2019 và áp dụng cho năm tài chính bắt đầu hoặc sau ngày 01/4/2019. Điều 8 của thông tư nêu rõ, các doanh nghiệp siêu nhỏ được nộp Thuế Thu nhập doanh nghiệp theo tỷ lệ % trên doanh thu bán hàng hóa và bố trí phụ trách kế toán mà không bắt buộc phải bố trí kế toán trưởng. Đây là điểm mới, tinh giản, gọn nhẹ, thuận tiện cho các doanh nghiệp (DN). Vì vậy, có ý kiến cho rằng sự tinh giản này không nên chỉ áp dụng cho doanh nghiệp siêu nhỏ, mà nên áp dụng cả cho các DNNVV?
Theo chuyên gia tài chính Trần Thanh Nguyên, hoàn toàn có lý để xóa bỏ chế độ nộp BCTC bắt buộc đối với DNNVV, và xóa bỏ luôn cơ chế kế toán trưởng bắt buộc đối với mọi doanh nghiệp dân doanh. Trong nền kinh tế thị trường, BCTC là văn bản dùng để cung cấp thông tin tài chính và hoạt động kinh doanh cho nhiều đối tượng khác nhau để ra quyết định kinh tế, tài chính, đầu tư. Những doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các công ty cổ phần đại chúng, là đối tượng phải tuân thủ chặt chẽ, công khai minh bạch và công bố BCTC. Ngược lại, đối với DNNVV, gần như không có vấn đề chủ sở hữu và người điều hành, cũng không liên quan đến thị trường chứng khoán. Do đó, bắt buộc DNNVV làm BCTC chỉ gây tốn kém, lãng phí.
Tác giả này dẫn chứng ở Úc, trừ một số ngoại lệ, DNNVV ở nước này chỉ làm quyết toán thuế với cơ quan thuế (ATO) và không bắt buộc phải nộp BCTC cho đơn vị nào. Doanh nghiệp làm khi họ thấy cần (theo yêu cầu của ngân hàng cho vay...). Nếu buộc mọi doanh nghiệp (trừ doanh nghiệp siêu nhỏ) phải lập BCTC để nộp cho cơ quan nhà nước thì không khác gì quay lại thời bao cấp.
Ông Trần Thanh Nguyên cũng viện dẫn, Trung Quốc hiện nay chỉ còn quy định cơ chế kế toán trưởng bắt buộc đối với doanh nghiệp Nhà nước. Nguồn gốc của cơ chế kế toán trưởng bắt nguồn từ cơ chế quản lý xí nghiệp trong nền kinh tế tập trung xã hội chủ nghĩa. Kế toán trưởng có mức lương và quyền như phó giám đốc xí nghiệp, chịu sự chỉ đạo trực tiếp của giám đốc, đồng thời chịu sự chỉ đạo và kiểm tra về mặt nghiệp vụ của kế toán trưởng cấp trên và của cơ quan tài chính, thống kê cùng cấp.
Ngày nay, cơ chế thị trường, những DNNVV tổ chức thực hiện công tác kế toán thường ký hợp đồng với đơn vị kinh doanh dịch vụ kế toán bên ngoài để làm BCTC. Các doanh nghiệp tự chủ, tự chịu trách nhiệm nên trách nhiệm cuối cùng về lập BCTC thuộc về ban điều hành doanh nghiệp chứ không phải là người trực tiếp chuẩn bị BCTC. Vì vậy, vai trò của kế toán trưởng không còn cần bắt buộc.
Đồng quan điểm với ông Trần Thanh Nguyên, ông Nguyễn Xuân Hiền (giám đốc một DNNVV) cho rằng, nên bãi bỏ chế độ BCTC và kế toán trưởng bắt buộc với DNNVV. Hiện nay đa số các doanh nghiệp báo cáo hình thức, lấy lệ, không lãi hoặc lãi thấp để đóng thuế ít. Vì thế, quan trọng là phạt thật nặng nếu trốn thuế để các chủ doanh nghiệp tuân thủ luật. Và cơ quan quản lý nhà nước phải minh bạch, công tâm, tạo môi trường công bằng cho mọi doanh nghiệp.
Chỉ nên tinh giản
Trên một số diễn đàn, luận điểm “chỉ nên giữ chế định BCTC và kế toán trưởng bắt buộc với doanh nghiệp nhà nước” đã gây nhiều tranh cãi. Có ý kiến cho rằng quy định BCTC sẽ phát sinh chi phí cho doanh nghiệp, thậm chí tạo điều kiện cho cán bộ quản lý thuế tiêu cực. Do vậy, cần quy định BCTC ngắn gọn, trung thực, không tốn nhiều chi phí của doanh nghiệp, tránh tình trạng cán bộ thu thuế nhũng nhiễu...
Là người làm kế toán thuế cho nhiều DNNVV, chị Hoàng Thị Thu cho rằng, xóa bỏ chế độ báo cáo tài chính và kế toán trưởng bắt buộc cho DNNVV thời điểm hiện nay là không khả thi. Quy định hiện hành căn cứ vào vốn điều lệ và số lượng người lao động để phân ra doanh nghiệp lớn hay DNNVV. Nhưng để nộp thuế thì căn cứ theo mức doanh thu. Theo quy định các doanh nghiệp doanh thu dưới 50 tỷ thì kê khai thuế và tài chính theo quý. Các doanh nghiệp doanh số trên 50 tỷ và những doanh nghiệp trong diện “có vấn đề” bị cơ quan Thuế giám sát sẽ phải nộp tờ khai thuế giá trị gia tăng và báo cáo hóa đơn hàng tháng.
Cũng theo chị Thu, chế độ báo cáo tài chính chỉ có thể tinh giản, giảm bớt một số điều khoản ở DNNVV so với doanh nghiệp lớn chứ không thể bỏ. Tất cả các hồ sơ của doanh nghiệp vẫn phải đầy đủ, có thể tinh giản báo cáo lưu chuyển tiền tệ... BCTC thể hiện các chỉ số hoạt động của DN như chi phí, lợi nhuận của DN.... Cơ quan Thuế căn cứ vào BCTC để quyết toán thuế cho doanh nghiệp, nên không thể bỏ chế độ BCTC. Kể cả chức danh kế toán trưởng CNNVV cũng không thể bỏ được. Hiện tại, ở Việt Nam, gần như toàn bộ các ngân hàng đều yêu cầu giao dịch DN phải có kế toán trưởng. Mọi ngân hàng đều quy định, ngoài chữ ký giám đốc phải đăng ký chữ ký kế toán trưởng. Vì vậy, dù quy định có cho phép tinh giản, thì DN thực tế vẫn phải có chức danh này.
Ông Nguyễn Đình Cư - Phó Chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) - cho biết, trong hơn 730.000 DN Việt hiện nay, có hơn 600.000 DNNVV, trong đó nhiều công ty có mức doanh thu hàng trăm tỷ/tháng. Do đó, BCTC là cần thiết cho chính DN, nhất là những DN có quy mô lớn, và DN cổ phần. BCTC không chỉ phục vụ cho các cổ đông, cho chủ DN, mà còn cho chính nội bộ DN. Các doanh nghiệp cần BCTC thông tin cho công nhân, cho các tổ chức công đoàn, các phòng ban, cổ đông.
Hiện nay công việc kế toán dùng phần mềm, nên việc lập BCTC không quá phiền phức. Chỉ cần một cú click chuột là báo cáo điện tử đã có thể gửi cho tất cả các phòng ban và cơ quan thuế, cơ quan quản lý... Do thế, dù nhà nước có quy định bắt buộc hay không thì vẫn có thể khẳng định không thể xóa bỏ chế độ BCTC, vì điều đó là cần thiết trước tiên với DN. Ông Cư cho rằng, BCTC thể hiện rõ nhất tình trạng kinh doanh của DN và đồng thời là công cụ để quản lý thuế, tránh cạnh tranh không lành mạnh, thống kê ngành... Đặc biệt, Chính phủ đang kiến tạo hành chính công nghệ 4.0, tiến tới mọi thủ tục sẽ được tối giản, cập nhật dữ liệu trên hệ thống. DN có thể ngồi nhà nộp thuế rất đơn giản, tránh tiêu cực và phiền phức. Do thế, việc bỏ chế độ BCTC là không cần thiết và cũng không thể bỏ được.
