Triệu chứng chung: Người vị khí hư thường môi trắng nhợt, mạch hữu quan nhuyễn nhược, vùng thượng vị đau âm ỉ, khi ấn tay vào thì đỡ đau, không muốn ăn uống, khi ăn vào thì không tiêu hóa được, hoặc ăn vào thì nôn ra, hụt hơi, lười nói, tiếng nói nhỏ, sắc mặt vàng bủng, chất lưỡi nhợt rêu lưỡi trắng, mạch hư nhược.
Cơ chế bệnh: Chứng vị khí hư xuất hiện quanh năm, ở khắp các lứa tuổi nhưng chủ yếu là ở người cao tuổi và trẻ em có thể trạng hư yếu. Đặc điểm của bệnh này là không muốn ăn, hoặc chỉ thích ăn một loại thức ăn, cơ thể gầy còm. Trong Đông y, vị là bể chứa thủy cốc, chủ về thu nạp và làm ngấu nhừ thức ăn. Khí của vị lấy giáng làm thuận, cùng biểu lý với tỳ thường gọi chung là gốc của hậu thiên (sau khi sinh ra) là nguồn sinh hóa của khí huyết.
Do vị khí hư mà sinh ra các bệnh:
- Chứng vị quản thống (đau vùng thượng vị), thời kỳ đầu thuộc thực chứng, thường do can khí phạm vị, hoặc do đàm ẩm tích trệ tại vị, hoặc do ngoại tà(vi khuẩn) xâm nhập vào. Nếu để lâu ngày không được điều trị làm tổn thương chính khí, bệnh trở thành hư chứng. Triệu chứng: Vị quản đau âm ỉ, khi đói thì đau tăng lên, ăn vào thì giảm đau, ấn tay vào thì dễ chịu, lưỡi nhạt, mạch nhược. Điều trị: Bổ ích vị khí. Bài thuốc Hoàng kỳ kiến trung thang: Hoàng kỳ 20g, cam thảo 6g, đại táo 16g, di đường 30g, quế chi 12g, bạch thược 16g, sinh khương 12g. Tùy chứng trạng của bệnh nhân có thể gia giảm cho thích hợp. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
- Chứng tào tạp (cồn cào trong dạ dày): Vị khí hư không làm được chức năng ngấu nhừ thức ăn, trọc âm không giáng xuống, đàm ẩm lưu trệ lại trong vị mà sinh bệnh. Triệu chứng: Bệnh nhân thấy trong vị cồn cào không yên, khó mô tả, có cảm giác như đói mà không phải đói, giống như đau mà không phải đau, miệng nhạt, hay lợm lòng buồn nôn, có khi nôn mửa. Điều trị: Kiện tỳ hòa vị. Bài thuốc Dị công tán: Nhân sâm 8g, trần bì 10g, chích thảo 4g, bạch truật (sao) 12g, bạch linh 8g, tùy theo chứng trạng của bệnh nhân có thể gia vị cho thích hợp. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày uống trước khi ăn.
TTND.BS cao cấp Nguyễn Xuân Hướng (nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam)
