Chế độ ăn có thể được dự tính để hạn chế (hoặc loại trừ) bất kỳ chất dinh dưỡng hoặc thành phần thức ăn nào. Chế độ ăn hạn chế được sử dụng phổ biến nhất là chế độ ăn hạn chế muối, chất béo, protein, đường… Ngoài ra, chế độ ăn hạn chế như giảm kali và photpho trong thiểu năng thận, và chế độ ăn loại trừ trong dị ứng thức ăn.
Chế độ ăn hạn chế chất dinh dưỡng với mọi người và cho từng đối tượng cụ thể như sau.
Chế độ ăn hạn chế natri: Một thìa 5g muối có chứa khoảng 2.000mg natri, tương đương với lượng muối chỉ nên dùng trong ngày với một người trưởng thành.
Natri trong chế độ ăn bao gồm natri có tự nhiên trong thức ăn, natri bổ sung trong quá trình chế biến thực phẩm và natri do người tiêu dùng bổ sung trong quá trình nấu và ăn. Chế độ ăn cho phép dùng 2.000mg natri/ngày/người trưởng thành. Hầu hết thực phẩm chế biễn sẵn, những thức ăn có lượng natri cao như cà muối, dưa muối, mắm tôm, mắm tép, thức ăn đóng hộp… Người thực hiện chế độ ăn giảm muối trong vòng 2 - 3 tháng sẽ mất cảm giác thèm những thức ăn có vị mặn và trở thành thói quen thường ngày. Trẻ em cần hạn chế ăn muối để tránh thói quen ăn mặn không có lợi cho tim mạch, huyết áp sau này.
Nếu có bệnh (bệnh thận) có thể ăn nhạt hoàn toàn: 200 - 300mg natri/ngày/người, lượng natri này đã có đủ trong thực phẩm từ bữa ăn. Vì vậy, khi chế biến thực phẩm và khi ăn hoàn toàn không dùng muối, mỳ chính, bột canh, nước mắm; Chọn thực phẩm ít natri như gạo trắng, khoai củ, rau, quả ngọt, thịt, cá, trứng ăn cả lòng trắng; Không ăn sữa nguyên kem, đồ hộp, các thức ăn nướng, rán, xào, muối, ướp, bánh mỳ vì chứa nhiều muối.
Chế độ ăn nhạt: 400 - 700mg natri/ngày/người khoảng từ 1 - 2g muối. Khi chế biến chỉ cần cho 1g muối ăn hoặc 1 thìa con nước mắm một ngày. Ngoài ra, natri có trong thực phẩm khoảng 1g trong ngũ cốc, rau quả của khẩu phần; Chọn thức ăn ít natri, bỏ các thức ăn chế biến sẵn, đồ hộp, sữa nguyên kem vì nhiều muối.
Ăn nhạt vừa: 800 - 1.200mg natri/ngày/người tương đương khoảng 2 - 3g muối ăn/ngày. Cho 2g muối ăn/ngày hoặc 2 thìa cà phê nước mắm/ngày. Ngoài ra, có khoảng gần 1g trong rau quả, thức ăn của khẩu phần; Không dùng thức ăn giàu muối như bánh mỳ, sữa nguyên kem, pho mai, đồ hộp, thức ăn nướng, ướp sẵn.
ThS Báo chí. BS Nguyễn Văn Tiến (Trung tâm Giáo dục Truyền thông dinh dưỡng)