Việt Nam có thể kiềm chế đại dịch và lấy lại đà tăng trưởng
Chính phủ Việt Nam đã và đang đẩy mạnh hỗ trợ cho các doanh nghiệp và người dân bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19. Theo ông, đâu sẽ là các vấn đề và giải pháp chính để nâng cao hiệu quả của các gói hỗ trợ tiếp theo?
Chúng tôi đánh giá cao việc Chính phủ Việt Nam đã kịp thời chuyển sang chiến lược mới nhằm thích ứng an toàn, ứng phó linh hoạt và kiểm soát hiệu quả đại dịch Covid-19, song song với việc tăng cường các biện pháp thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Chúng tôi lạc quan và tin tưởng rằng dựa trên kinh nghiệm và bài học từ những sóng gió đã qua, Chính phủ cùng với người dân Việt Nam có thể kiềm chế đại dịch và lấy lại đà tăng trưởng.
Chính phủ Việt Nam đã phản ứng nhanh chóng với các tác động tiêu cực lên nền kinh tế của Covid-19, với những nguyên tắc cơ bản mạnh mẽ. Đây là công cụ để đảm bảo khả năng phục hồi của nền kinh tế. Chính sách tiền tệ phù hợp thông qua việc cắt giảm lãi suất cùng với việc thực hiện các gói tín dụng và các biện pháp hỗ trợ tài khóa đã mang lại không gian thở cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng, bao gồm cả doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc hỗ trợ tín dụng chủ yếu do các ngân hàng thương mại thu xếp và cung cấp. Phần lớn các khoản tăng nợ phải trả đã được các ngân hàng thương mại gánh vác, nhưng họ vẫn phải áp dụng các tiêu chuẩn cho vay bắt buộc, đặc biệt khi bảng cân đối kế toán của các doanh nghiệp bị ảnh hưởng đang bị xấu đi. Nếu không được chính phủ chia sẻ rủi ro, các ngân hàng có thể miễn cưỡng cung cấp thêm các khoản vay cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng.
Hiện vẫn không có hỗ trợ tài chính đầy đủ từ Chính phủ. Hỗ trợ chủ yếu dưới hình thức hoãn thuế và cho thuê đất và quy mô hỗ trợ vẫn còn khiêm tốn so với các nước khác (với hỗ trợ tài chính lên tới 3% GDP ở Philippines, 6% ở Malaysia và 10% ở Thái Lan). Đối với một số doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi Covid-19 với doanh thu giảm sút và không có lợi nhuận, việc hoãn thuế GTGT và thuế thu nhập doanh nghiệp có ít tác động hơn so với việc cắt giảm thuế.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã chỉ đạo các ngân hàng kéo dài thời gian thực hiện các biện pháp hỗ trợ tín dụng đến hết năm 2021. Chính phủ cũng cho phép gia hạn hoãn thuế và tiền thuê đất vào năm 2021 để giảm thêm tác động của cú sốc và hỗ trợ phục hồi kinh tế. Chính phủ đang thúc đẩy sự phục hồi kinh tế trong dài hạn. Trong số đó, các ưu tiên kinh tế dài hạn mới nổi sau Covid-19 là các nhiệm vụ bắt buộc phải xây dựng một nền kinh tế: Có khả năng chống chịu với các cú sốc bên trong và bên ngoài vốn đã trở nên thường xuyên hơn trong những thập kỷ gần đây; Dựa trên phạm vi rộng có thể giúp giảm thiểu các tác động gián đoạn từ khủng hoảng bên ngoài; và Kỹ thuật số có thể tăng cường năng lực cạnh tranh và hiệu quả kinh tế.
Điều quan trọng là cần phải có tính linh hoạt cao hơn để đảm bảo chuyển giao hỗ trợ nhanh chóng và kịp thời đến các nhóm và dân tộc cần thiết nhất. Việc chuyển tiền mặt như vậy không chỉ hỗ trợ những người trực tiếp nhận mà còn hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ trong việc mua hàng hóa và dịch vụ cơ bản. Rò rỉ có thể xảy ra, nhưng chúng không được cản trở việc thực hiện.
Để thực hiện điều này, cơ sở dữ liệu của các bộ khác nhau có thể được chia sẻ để hỗ trợ xác định hiệu quả hơn các đối tượng thụ hưởng và giải quyết các lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ thống phân phối và cơ chế mục tiêu. Nhiều lĩnh vực chính phủ có thể hưởng lợi từ việc truy cập các cơ sở dữ liệu này để sử dụng cho các phương tiện khác như xác định người nhận và giúp thực hiện các chương trình chuyển tiền mặt.
Ông có đề xuất chính sách gì trong ngắn hạn đối với Việt Nam không?
Thứ nhất, Việt Nam cần tiếp tục những nỗ lực đáng khích lệ đang diễn ra để mua văcxin và đẩy mạnh việc tiêm chủng. Tôi cho rằng, tỷ lệ tiêm phòng càng cao thì khả năng phục hồi kinh tế càng mạnh và nhanh.
Thứ hai, từ nay đến khi 70% dân số được tiêm chủng đầy đủ, luôn có khả năng các ca bệnh mới bùng phát trở lại và có thể cần phải tăng cường các biện pháp tạo khoảng cách xã hội để tái thiết. Nhưng điều quan trọng là phải đảm bảo rằng ba động mạch quan trọng của nền kinh tế sẽ được bảo vệ cho dù có bùng phát trở lại, bao gồm cung cấp lương thực, cung cấp lao động và giao thông vận tải.
Thứ ba, cần phải tăng chi tiêu của chính phủ cho an sinh xã hội, đặc biệt là tăng cường hỗ trợ trực tiếp cho các nhóm dễ bị tổn thương nhất như lao động phi chính thức và thất nghiệp. Chi tiêu xã hội của Việt Nam còn khiêm tốn so với các nước trong khu vực. Chi tiêu xã hội thậm chí còn quan trọng hơn trong bối cảnh gần đây có dòng người lao động lớn di chuyển từ các thành phố.
Thứ tư, việc đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công là rất quan trọng. Đã có ý kiến đề xuất Việt Nam đẩy mạnh vay trong nước để huy động đủ vốn phục hồi kinh tế. Tôi cho rằng, các nguồn vốn bổ sung sẽ là cần thiết, nhưng điều quan trọng hơn là Việt Nam phải giải ngân hết vốn đầu tư công đã được phân bổ.
Cuối cùng, hệ thống ngân hàng đang chịu nhiều áp lực ngày càng tăng trong việc hạ lãi suất để cho vay nhiều hơn. Tuy nhiên, các khoản nợ xấu đang gia tăng, hiện ước tính khoảng 7% tổng dư nợ, có thể ảnh hưởng đến sự phục hồi kinh tế trong trung hạn. Ngoài ra, các ngân hàng bị hạn chế với tỷ lệ 40% nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung và dài hạn.
Tuy nhiên, các doanh nghiệp bị ảnh hưởng có dòng tiền lành mạnh, nhưng không có tài sản thế chấp, lại không có khả năng tiếp cận các khoản vay. Trong bối cảnh này, một phương tiện cấp vốn khẩn cấp và sáng tạo có thể giúp lấp đầy khoảng trống này để hỗ trợ các doanh nghiệp nhưng không gây quá nhiều áp lực cho các ngân hàng. Một trong những lựa chọn có thể là thu xếp bảo lãnh tín dụng cho các ngân hàng vì các quốc gia khác cũng đang làm như vậy để chính phủ chia sẻ rủi ro với các ngân hàng.
Cần hướng tới nền kinh tế thân thiện và thích ứng với biến đổi khí hậu
Ông có khuyến nghị gì cho sự phục hồi kinh tế trong trung và dài hạn tại Việt Nam?
Trước tiên, Việt Nam cần hướng tới một nền kinh tế thân thiện và thích ứng với biến đổi khí hậu, bao gồm đầu tư vào vận tải và hậu cần tổng hợp và đa phương thức để giảm chi phí vận tải và hậu cần. Việt Nam cũng cần tăng khả năng cạnh tranh của nền kinh tế, đầu tư nhiều hơn vào phát triển năng lượng sạch, giao thông và cơ sở hạ tầng đô thị và nông thôn thích ứng với khí hậu.
Thứ hai, tăng cường hiệu quả thể chế là chìa khóa để mở ra tiềm năng của khu vực tư nhân để hỗ trợ tăng trưởng. Việt Nam cần hoàn thành các cải cách doanh nghiệp chưa hoàn thành (ví dụ, cải cách khu vực tài chính và cải cách doanh nghiệp nhà nước). Việc nâng cao chất lượng, tính minh bạch, thực thi pháp luật cùng các quy định và đơn giản hóa các điều kiện kinh doanh... đều là những yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả thể chế đối với sự phát triển của khu vực tư nhân.
Thứ ba, việc áp dụng các ứng dụng kỹ thuật số cần được thực hiện trong quản trị, doanh nghiệp và trong toàn bộ nền kinh tế. Số hóa đang là xu hướng trên toàn thế giới và chuyển đổi kỹ thuật số đã là ưu tiên của chính phủ, nhưng đại dịch khiến điều này càng trở nên cấp thiết hơn. Việc giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ mở rộng các kênh cung cấp đầu vào cũng như các kênh bán hàng bằng cách sử dụng các nền tảng kỹ thuật số có thể giúp họ linh hoạt hơn trước các cú sốc như đại dịch.
Cuối cùng, Việt Nam cần đảm bảo tính bao trùm xã hội và công bằng xã hội. Chương trình nghị sự kỹ thuật số, phát triển khu vực tư nhân và cơ sở hạ tầng có thể tập trung ở các khu vực đô thị tăng trưởng cao, nhưng sẽ cần cam kết của Chính phủ để đảm bảo các chương trình này đến được các khu vực xa hơn, nghèo hơn và đồng đều hơn trên toàn quốc.
Trân trọng cảm ơn ông!
Ngân hàng Phát triển châu Á sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong thời điểm đầy thách thức này, đồng thời cam kết giúp Việt Nam đạt được tầm nhìn dài hạn trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và một nước phát triển toàn diện vào năm 2045.
