Y học cổ truyền thường nói lục khí, là 6 khí hậu trong tự nhiên gồm phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa. Nếu thời tiết không biến đổi, mưa thuận, gió hòa, thích nghi với con người thì ít ốm đau. Nếu 6 khí này thái quá hoặc bất cập, thất thường thì gọi là lục dâm (dâm có nghĩa là thừa thãi), gây ốm đau, dịch bệnh. Lục dâm thường diễn biến cả 4 mùa trong năm hoặc nhiều nhất là hai mùa đông xuân hay bị cảm nhiễm phong hàn.
Người ta thường gọi là phong hàn ngoại cảm, tức là tà phong hàn từ ngoài cảm nhiễm vào cơ thể. Có các triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, nhức đầu, sợ lạnh, phát nhiệt, rát cổ, ngứa họng và ho. Bởi vì bệnh tà trước hết xâm nhập vào cơ thể qua lỗ chân lông, cơ bắp và đường hô hấp từ miệng, mũi vào ngay trong phế rồi gây ho, khó thở, viêm họng, viêm phổi cấp. Đây cũng là cảm mạo lưu hành, dịch khí, lệ khí có tính lây lan truyền nhiễm, ngày nay còn gọi là cảm cúm.
Theo y học cổ truyền, phong thuộc dương tà đi đầu trong phòng chống ngoại cảm, cho nên ngoại cảm phần nhiều có chứng phong, đồng thời kết hợp với bệnh tà khác mà gây bệnh như phong hàn, phong nhiệt, phong thấp, phong táo. Vì phong thuộc dương tà, nên hay hướng thượng, hướng ngoại. Cho nên khi gây bệnh thường ở vùng đầu mặt, đường hô hấp và tạng phế bị bệnh trước tiên.
Để phòng tránh các bệnh cảm cúm, dân gian có phương thuốc rất đơn giản mà giá trị cao, đó là sử dụng dầu xoa.
Dầu xoa bên ngoài: Dầu bạc hà, loại dầu này có công dụng khu phòng tán tà rất hiệu quả. Mỗi khi trái gió trở trời hoặc đi tàu xe chẳng may bị cảm, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, đau bụng, thậm chí nôn mửa... người ta thường xoa dầu ngay vào 2 thái dương, cổ họng, mũi và rốn cho bụng ấm lên, ngồi một lát, mồ hôi ra, nhẹ người, rất có hiệu quả.
Cao Sao vàng. Nhiều người có thói quen luôn mang theo trong người 1 hộp cao Sao vàng như một bạn đồng hành chống cảm cúm. Trong cao Sao vàng có các loại dược liệu như long não, tinh dầu bạc hà, tinh dầu quế... dùng để xoa ngoài, phòng trị ngoại cảm phong hàn, cảm cúm.
Thuốc ngửi thảo dược: Có thể làm một loại thuốc ngửi bằng thảo dược tán nhỏ, gói vào vải thưa đã sát trùng, cho vào hộp. Khi mở hộp ra ngửi, chữa ngạt mũi, khó thở, có thể hắt hơi, nhẹ nhõm, tiêu tán phong tà. Như bài Thông quan tán gia giảm: Trừ nha tạo giác (loại bồ kết cong tròn như răng lợn), nếu không có dùng bồ kết thường, bóc hai xơ bên cạnh, bỏ hạt, sao ròn; Tế tân, bạc hà, bạch chỉ, hoắc hương (lá), mỗi vị từ 4 - 5g. Bài thuốc có tác dụng thông quan khai khiếu, tuyên thông, phế khí, tiêu tán thông hàn tà, dịch khí. Chú ý: bệnh ôn nhiệt không dùng thuốc.
TTND.Lương y giỏi Trần Văn Quảng (Hội Đông y Việt Nam)
